Treaty between Venice and Pula regarding various pressing matters, the rights of Venetians in Pula, and commercial issues.
In Christi nomine, amen.
Anno Eiusdem nativitatis millesimo trecentesimo decimonono, indictione secunda, die octavo februarii, presentibus sapiente viro domino Riçardo de Malumbris legum doctore et discretis viris Donato Calderario, Benencasa de Geçiis, Iohanne Calderario et Laurencio notariis et Ducatus Veneciarum scribis ac Petro quondam Ottonis, Andrea quondam Petri et Andrea filio Cucharadi de Pola testibus ad hec vocatis et rogatis et aliis.
Cum de infrascriptis articulis domino duci et Comuni Veneciarum contra Comune et homines Pole querele materia orta fuisset, ex eo quod dicti Polenses contra predicta et intencionem pactorum in predictis capitulis versari dicebantur, et pro omni dubitacione et obscuritate tolenda et observacione debita adimplenda, solempnes ambaxiatores et sindici dicte civitatis Pole Venecias ad dominum ducem venissent.
Idem ambaxiatores et sindici frequenter convenientes cum nobilibus et sapientibus viris dominis Marino Fuscareno, Gabriele Aymo et Nicolao Faletro ad hoc electis et deputatis tandem diligenti discussione et examinacione facta unanimi et concordi intellectu et voluntate de omnibus articulis supradictis et infra dicendis omnes simul intellexerunt, dixerunt convenerunt et concordes fuerunt per omnia, prout scriptura subtus anexa declarat:
[1] Imprimis convenerunt et concordes fuerunt omnes predicti, quod Comune et homines seu dominium Pole faciant ius mercatoribus et fidelibus Veneciarum secundum usum et consuetudinem Pole, prout per pacta tenentur, que consuetudo dicitur esse talis quod, si aliquis Venetus habebit aliquod preceptum quod quantum ad usum Pole est sentencia contra aliquem Polensem, per dominium Pole accipitur unum pignus a debitore cuiuscumque valoris sit, quod infra terminum octo dierum venditur. Quo vendito, ad requisicionem creditoris accipitur a debitore aliud pignus, quod infra tres dies venditur. Tercio quoque ad instanciam creditoris accipitur pignus a debitore prefato de valore tocius debiti, si habet, unde possit accipi et venditur ad libitum creditoris. Sicut itaque in dicta consuetudine dicitur contineri, sic de facto et cum effectu per dominium Pole observetur.
[2] Item convenerunt et concordes fuerunt, quod Polenses et dominium Pole instrumentis Venetorum fidem plenam adhibeant, non obstante decenio quod tempore interdicti dicatur transcurisse, et de ipsis instrumentis, non obstante cursu dicti temporis tempore interdicti transcurssi, ipsis Venetis reddant et faciant racionem.
[3] Item convenerunt et concordes fuerunt, quod, prout iustum est et pacta loquuntur, Polenses volentes convenire Venetos ipsos conveniant et requirant secundum ritum sue curie, silicet civitatis Veneciarum. Et in civitate Veneciarum, revocatis ex nunc omnibus processibus et condempnacionibus in Venetos factis per dominium Pole usque ad presentem diem, eo quia non responderunt ipsi Veneti coram regimine Pole, coram quo non debuerunt nec de iure nec secundum pacta respondere, pacto in aliis omnibus suis clausulis firmo permanente.
[4] Item convenerunt et concordes fuerunt, quod Ystriani et alii supositi dictioni Veneciarum ullo modo non cogantur coram regimine Pole respondere, sed coram suis rectoribus, tam in Ystria quam alibi, debeant conveniri.
[5] Item convenerunt et concordes fuerunt, quod Comune et homines et dominium Pole, postposita qualibet causa, libere tractent Venetos, sicut per formam pactorum libere et sine dacione esse debent, non aggravando eos in solucione alicuius dacii de quacumque re, modo aliquo facienda. Verumtamen liceat Polensibus, mercatore Veneto vendente vel emente aliquid ponderandum, recipere et habere triginta denarios parvorum pro quolibet milliario quod ad stateram ponderatur, qui denarii triginta solvantur et solvi intelligantur solummodo pro pesatura.
[6] Item convenerunt et concordes fuerunt, quod licitum sit Polensibus fruges Venetorum quas Veneti in Pola habent vel habebunt retinere pro uso suo et civitatis sue, si de eis neccesse habuerint. Verum, ut omnis evitetur fraus et caliditas quocienscumque illi de Pola permittent bladum, vinum vel alia victualia extrahi de Pola, precio gracia vel amore vel aliquo alio modo, permittant sine medio domini ducis fideles suas fruges et res suas quocumque modo ad eos pertinentes extrahere et conducere pro eorum libito voluntatis.
[7] Item convenerunt et concordes fuerunt, quod quandocumque pro satisfactione alicuius Veneti creditoris bona alicuius Polensis debitoris habent extimari et vendi, ipsa bona extimentur, et facta extimacione, ponantur talia bona tribus ebdomadis ad incantum, et in quarta ebdomada deliberentur et dentur plus dare volenti, et id quod ex eis proveniet detur creditori pociori secundum formam iuris, vel si plures vel omnes in equali iure fuerint, inter ipsos dividatur pro rata, et sic sua iusticia unicuique dabitur.
[8] Item convenerunt et concordes fuerunt, quod ad requisicionem domini ducis dominium Pole faciendo plenam iusticiam et vindictam condignam de quodam Clario habitatore Pole de quadam derobacione per eum commissa in quosdam Teothonicos, de qua per Comune Veneciarum dictis Teotonicis satisfactum fuit, faciat satisfieri de bonis dicti Clarii Comuni Veneciarum id quod solvit occasione derobacionis predicte, si bona habet sufficientia, ad plenam satisfactionem vel eatenus quatenus habet.
[9] Item convenerunt et concordes fuerunt, quod de bonis olim Mengolelli debitoris Marci Trivisani, qui super dicto Mengolello multa habebat et habet publica instrumenta de multa quantitate pecunie, satisfiat vel plenarie dicto Marco vel saltem pro rata cum aliis creditoribus in bonis Mengolelli iam dicti, salvo omni iure cuiuslibet persone, non obstante donacione vel alia qualibet alienacione universaliter de suis bonis facta in quamcumque personam, si qua facta appareret.
[10] Item convenerunt et concordes fuerunt, quod Agnes filia et heres domine Helene relicte Marci Radoldo de Pola, que dicitur spoliata de una vinea et uno orto sitis in districtu Pole per Franciscum et Nicolaum filios dicti quondam Marci, de quibus fuerat in possessione pacifica et quieta ipsa Agnes, si apparuerit spoliata fore, ut dicit, per dominium Pole in possessione pacifica dictarum possessionum reducatur, et si aliquid ab ea petetur, petens contra eam in foro competenti suis actionibus experiatur.
[11] Item convenerunt et concordes fuerunt, quod tria statuta nuper in Pola facta cedencia in detrimentum Venetorum Pole commorancium, quod quidem est contra pacta – unum videlicet continens quod a decem libris supra in pondere omnia ad stateram Comunis ad palacium ponderentur; aliud continens quod nulla possessio vendi vel emi possit absque suo onere, quod onus intelligunt Veneti esse faciones et alia imprestita que per ipsas tales possessiones ipsos opporteret facere in eorum grave dampnum; tercium vero quod nullus contrahat vel faciat debitum cum Veneto ultra quam per XV dies –, per Comune et homines Pole revocentur et annullentur, et omnes etiam alie novitates que forent contra pacta, ita quod omnis tollatur materia questionis que multiplex ex predictis statutis et novitatibus et nunc et imposterum orriri posset.
Predicta autem omnia et singula in predictis et singulis capitulis specificata, dicta et expressa, et secundum veritatem pactorum cognita et intellecta, necnon et omnia alia et singula in pactis dictarum civitatum Veneciarum et Pole contenta, discreti viri domini Ubaldus de Çeçiis de Ravena et Regempretus quondam domini Antonii de Pola sindici et procuratores Comunis et hominum de Pola, quorum sindicatus infra per ordinem subicitur, procuratorio ac sindicario nomine pro eisdem supradictis nobilibus et sapientibus de Veneciis, pro domino duce et Comune Veneciarum acceptantibus, acceptaverunt, recognoverunt, et sic de iure et secundum formam pactorum observari debere approbaverunt, promittentes nomine quo supra omnia singula supradicta inviolabiliter attendere, observare et cum effectu adimplere, sub penis et obligationibus omnibus in dictis pactis contentis, renunciantes omni exceptioni iuris vel facti per quam in aliquo venire, dicere vel facere contra predicta possent vel in aliquo predictorum.
Tenor autem sindicatus per omnia talis est: [seq. doc. 1319_SP; premite hic ut id ostendat].
(SN) In Christi nomine.
Anno Domini millesimo trecentesimo decimonono, indictione secunda, die vigesimo mensis ianuarii, Pole in palacio Comunis, dominis Çarotto quondam domini Alberici, Scandolla quondam domini Hugonis et Matheo Caprarie Polensibus presentibus et aliis.
Ibique in pleno et generali Consilio civitatis Pole, ad sonum campane et vocem preconiam more solito et loco debito congregato, nobilis et potens vir dominus Iohannes Quirino de Veneciis honorabilis potestas civitatis Pole, de voluntate et conscensu suorum consulum et hominum dicti Consilii, et ipsi homines dicti Consilii et Consilium totum insimul cum dicto domino potestate, suo nomine ac vice et nomine tocius Comunis et universitatis civitatis Pole, fecerunt, constituerunt et ordinaverunt discretos et sapientes viros dominos Ubaldum de Geççis de Ravenna et Rigempretum quondam domini Antonii de Pola, absentes et tamquam presentes, suos et dicti Comunis et universitatis civitatis Pole sindicos, actores, procuratores et nuncios speciales et quemlibet eorum insolidum, ita quod non sit melior condicio occuppantis, et quod unus inceperit alter possit mediare et finire nominatim, ad comparendum coram inclito domino duci Veneciarum vel deputatis seu deputandis ab eo et ad recognoscendum conventiones et pacta dudum inter Comune Veneciarum ex una parte et Comune et homines Pole ex altera inita et facta, et ad componendum et quietandum omnes contenciones et controversias occasione dictorum pactorum vel alia quacumque occasione inter dictas partes seu inter Comune et homines Pole et mercatores de Veneciis Pole commorantes ortas et motas, tam in speciali quam in generali, et ad faciendum et recipiendum fines et quietaciones, promissiones et obligaciones de quibus convenerint sindici supradicti vel alter eorum, necnon ad probandum, ratificandum et acceptandum omnia et singula que convenerint inter partes predictas, et ad exponendum pro omnibus et singulis attendendis et observandis cuiuscumque generis obligaciones, tam reales quam personales, tam simplices quam penales, et omnia bona dicti Comunis et hominum de Pola pro predictis omnibus et singulis pignori obligandis, et generaliter ad omnes alias cautellas et clausulas, renunciaciones et sumixiones adhibendum que necessarie vel utiles pro peragendis omnibus videbuntur, necnon ad agendum et deffendendum iuramentum cuiuslibet generis in animam hominum dicte civitatis Pole prestandum, sentencias audiendum et appellandum, et in consiliis et opposicionibus super predictis omnibus dictis et approbatis standum, et generaliter ad omnia alia et singula que pro firmius attendendis et observandis omnia que per dictos sindicos et singula acta et gesta fuerint necessaria extiterint et etiam opportuna, dantes predicti domini potestas, consules, Consilium et Comune dictis suis sindicis et cuilibet eorum insolidum plenam, liberam et generalem administracionem in predictis et singulis predictorum, etiam si talia sint que mandatum exigant speciale et que ipsimet facere possent si personaliter presentes forent, promittentes se ratos et gratos habituros omnia et singula gesta et facta per dictos sindicos vel alterum eorum, et non contraventuros aliqua racione vel causa, sub ypotheca omnium bonorum suorum et dicti Comunis.
Ego Nicolaus Ferraresius imperiali auctoritate notarius interfui et rogatus scripsi.
Actum in ducali palacio Comunis Veneciarum.
(SN) Ego Marinus Benedictus notarius et ceteraa.
a) et cetera] sic des. P3.
The hereby edited treaty resulted from a series of unfortunate events that plagued the relations between Venice and Pula.
The story began with the murder of the Venetian captain of the coast, Nicolò Badoer, a crime committed by the people of Bale in the spring of 1318, a commune under the de facto power of House Castropola, the lords of Pula. The Venetian vendetta was swift, and the city of Pula was forced to demolish the walls overlooking the sea which they had built in 1299, contrary to the 1243 Treaty of Rialto (see doc. 1300_MP1 and doc. 1243_PP). The lords of Pula, Segius II and Nascinguerra IV of Castropola, were forced to publicly pledge their oath of fealty to Venice (in Pula, on September 29, 1318). Venice then used the situation to enter into new treaties with the Commune of Pula, resulting with the hereby edited pact. For all of this, with detailed citation of the primary sources (all of which will be edited in FIM as well), see De Franceschi, cited above, pp. 134–139.
The pact has been broken down article by article by De Franceschi and Benussi (both cited above), so there is no need to do that here for a third time. It should be mentioned that the second article mentioning “tempus interdicti” refers to the period between 1309 and 1312 when Venice was indeed placed under interdict by Pope Clement V (see Samuele Romanin, Storia documentata di Venezia, vol. 3 (Venice 1855) pp. 20 and 93).
This is the last pact signed between Venice and the Commune of Pula before the Istrian city's voluntary subjection to Commune Veneciarum (see doc. 1331_SP).