The Patriarchate of Aquileia and the Commune of Venice sign a pact, renewing the old treaties signed between Venice and Patriarch Peter in 1300 and sanctioning the Venetian jurisdiction over Pula, Vodnjan with the regalian villages, and Bale in exchange for a yearly tribute of 225 marks.
In Christi nomine, amen.
Ad honorem et reverentiam omnipotentis Dei et bonum tranquillum et quietum statum infrascriptorum dominorum et terrarum et subiectorum suorum, infrascripti sindici et procuratores nominibus inferius denotatis, deliberatione matura, Deo auctore, ad infrascriptam pacem, concordiam, pactiones, promissiones et conventiones, intervenientibus etiam amicis communibus, devenerunt, videlicet:
Quia cum inter venerabilem patrem dominum Bertrandum miseratione divina patriarcham Aquilegiensem et ecclesiam Aquilegiensem ex parte una et inclitum dominum Franciscum Dandulo Dei gratia Veneciarum ducem et Commune Veneciarum ex altera questio et controversia esset super infrascriptis terris Istrie, silicet civitate Pole et districtu et regalia et terris Adignani et Vallis, et super iuribus et iurisdicionibus earumdem, et ob hoc inter ipsas partes graves discordie et guerrarum discrimina insurexissent et presentialiter extent, venerabilis in Christo pater dominus Guido Dei gratia episcopus Concordiensis, sindicus et procurator predicti domini patriarche, pro ipso domino patriarcha et successoribus eius et dicta ecclesia Aquilegiensi et subditis, fidelibus, complicibus et adherentibus ipsius domini patriarche et iamdicte ecclesie ex una parte et discretus vir Nicolinus de Fraganesco notarius et Ducatus Veneciarum scriba, sindicus et procurator dicti domini ducis et Communis Veneciarum, pro ipso domino duce et Commune Veneciarum et pro subditis, fidelibus, complicibus et adherentibus ipsius domini ducis et Communis Veneciarum ex altera – de mandatis quorum sindicorum et procuratorum apparet publicis instrumentis, primo quidem de mandato ipsius domini episcopi instrumento publico scripto manu Iohannis Petri de Frattis Gaiatensis diocesis, publici imperiali et apostolica auctoritate notarii, et sigillis pendentibus ipsius domini patriarche et Capituli ecclesie Aquilegiensis munito, a me notario infrascripto viso et lecto; et alio instrumento publico mandati dicti Nicolini notarii scripto manu mei Iohanis Vacondei notarii infrascripti et bulla plumbea pendenti ipsius domini ducis munito – fecerunt inter se sibi ipsis vicissim, promittentibus et recipientibus nominibus quibus supra, veram pacem et concordiam de guerris et discordiis supradictis, et plenum et generalem finem et remissionem ac liberationem de omnibus et singulis contumeliis, iniuriis, offensionibus et damnis hinc inde in personis aut rebus temporibus ipsarum guerrarum et discordie quomodolibet factis, illatis, vel habitis. Ipsamque pacem et concordiam et fines et remissiones predictas predicti sindici et procuratores, nominibus et formis quibus supra, promiserunt sibi vicissim, stipulantibus et recipientibus nominibus et formis predictis, ratas et firmas imperpetuum habere et tenere, et numquam contra ea vel ipsorum aliquod directe vel indirecte facere vel venire per se vel alios, sed inviolabiliter observare.
Ipseque dominus episcopus dicto nomine promisit et convenit stipulatione solenni predicto Nicolino, sindicario et procuratorio nomine prefati domini ducis et Communis Veneciarum, restituere et libere tradere terram Vallis cum fortiliciis et aiacentiis eius ipsi domino duci et iamdicto Communi seu sindico et procuratori vel nuntio eorumdem infra decem dies ab hinc enumerandos. Et econtra, ipse Nicolinus, sindicus et procurator eiusdem domini ducis et Communis Veneciarum, promisit et convenit ipsi domino episcopo, stipulanti et recipienti nomine et vice quo supra et pro hiis quos negocium tangeret seu quomodolibet interessent, quod propter aliqua que hactenus sint commissa per aliquos incolas predicte terre Vallis contra Commune Veneciarum in rebellione ipsius terre et ab inde citra, ipsi incole non gravabuntur in personis vel bonis eorum per ipsum dominum ducem vel Commune Veneciarum seu officiales eorum, et quod si qui de incolis predictarum terrarum nunc deiecti essent de terris predictis occasione guerre et discordie supradicte vel ipsorum bonis immobilibus spoliati a dicto tempore citra, quod reducentur per ipsum dominum ducem et Commune Veneciarum in terras et bona predicta nunc extantia et in eo statu in quo ipsa bona reperientur ad presens.
Item convenit et promisit prefatus sindicus ipsius domini ducis et Communis Veneciarum quod terre predicte per ipsum dominum ducem et Commune Veneciarum seu officiales eorum non destruentur nec devastabuntur, sed remanebunt ipse et ipsarum incole in eo statu et conditione in quibus erant ante tempus proxime ipsius discordie inchoate, que discordia mota fuit de presenti anno, mense marcii, ita tamen quod per hoc Commune Veneciarum non teneatur ad aliquid ratione aliquorum bonorum devastatorum, dirruptorum vel diminutorum a tempore dicte discordie inchoate citra.
Ceterum, quia causa predicte guerre et dictorum discriminum fuisse dignoscuntur questiones iurium que dicte partes in predictis terris et locis asserunt se habere, et res ad bene se habendum non aliter revocatur nisi quod principaliter obsistat corrigatur, ipsi procuratores et sindici, cupientes causam ipsam discordie radiciter tollere, ne decetero – instigante innimico humani generis – possint nova pericula susitare, sindicario et procuratorio nomine quibus supra, habentes ad hoc sufficientia et plena mandata, ut in instrumentis supradictorum mandatorum apertius denotatur, compromiserunt et compromissum fecerunt in communi concordia de terris et locis predictis et iuribus et iurisdicionibus earum et omnibus questionibus et controversiis existentibus inter ipsas partes vel que essent seu oriri possent de ipsis et super ipsis terris, iuribus et iurisdicionibus in personam venerabilis et religiosi viri fratris Giberti abbatis monasterii Mosacensis et in personam egregii viri Andree Michaelis comitis Arbensis tamquam in arbitros et arbitratores, ita quod ipsi arbitri et arbitratores possint de predictis iuribus et iurisdicionibus, causis, questionibus et controversiis cognoscere simpliciter et de plano et sine strepitu et figura iudicii, diebus feriatis et non feriatis, stando et sedendo, partibus presentibus et absentibus legitime tamen citatis; et ipsa cognitione in predictis et de predictis habita, ipsi arbitri in concordia valeant inter dictas partes laudare, arbitrari, sententiare et diffinire super ipsis et de ipsis iuribus et iurisdicionibus, causis, questionibus et controversiis, de iure tamen et secundum ius et non aliter. Et quicquid per ipsos arbitros ambos in communi concordia laudatum, sententiatum et diffinitum extiterit de iure, ipsi sindici et procuratores, nominibus quibus supra, promiserunt stipulacione solenni sibi vice mutua, recipientibus eisdem nominibus, ratum et firmum habere et tenere, attendere et observare, facere et adimplere in omnibus et per omnia secundum quod in ipsis sententiis, diffinitionibus, laudis et arbitracionibus in amborum concordia fatis et latis continebitur, et numquam contra ipsa taliter lata et facta vel ipsorum aliquod facere vel venire.
Convenit etiam inter sindicos et procuratores predictos, nominibus memoratis, quod presens compromissum duret et durare intelligatur in personis predictorum quousque hec per predictos arbitros in communi amborum concordia fuerint terminata.
Ceterum, ad omnem ambiguitatem tollendam et ipsarum partium animos quietius contentandum, ipsi sindici et procuratores, nominibus quibus supra, amicabiliter componendo pro bono partium predictarum convenerunt quod, durante compromisso predicto et etiam postea – quousque predicta fuerint terminata et diffinita in communi concordia per istos vel alios arbitros et arbitratores sub simili forma ab eisdem partibus assumendos, quas ipse partes de novo summere teneantur, silicet quelibet pars unum ex ipsis arbitris tociens quociens morte vel aliter solvi contingeret compromissum –, ipse terre cum eorum iuribus, iurisdicionibus et aiacentiis sint et remaneant in baylia, dominio et potestate dicti domini ducis et successorum suorum et ipsius Communis Veneciarum. Et interim ipso domino duci, suis succcssoribus et Communi prefato liceat ipsas tenere et possidere, iura et iurisdiciones et omnia alia ad dominium et iurisdicionem spectantia facere et exercere per se et alios sine contraditione, inquietatione vel molestatione eiusdem domini patriarche et suorum successorum et ipsius ecclesie Aquilegiensis.
Item etiam convenerunt et inter se vicissim promiserunt sindici et procuratores prefati quod, si qua terrarum predictarum vel etiam aliarum quas nunc * tenet Commune Veneciarum in Istria rebellaret Communi Veneciarum, dominus patriarcha, eius successores et ecclesia Aquilegiensis non debeant ipsam recipere nec ei dare auxilium, consilium vel favorem, publice vel occulte; * et si domino duci et Communi Veneciarum placuerit habere de gente domini patriarche ad recuperationem terre rebellantis, dominus patriarcha teneatur dare de gente sua ad expensas Communis Veneciarum. * Et si dicta terra rebellans veniret ad manus seu fortiam vel potestatem domini patriarche, illam Communi Veneciarum restituere teneatur; et econtra, si qua terrarum quas nunc tenet in Istria dominus patriarcha rebellaret eidem vel ecclesie Aquilegensi, non debeat Commune Veneciarum ipsam recipere nec ei dare auxilium, consilium vel favorem et cetera, ut supra, secundum formam antiquorum pactorum de quibus infra fit mentio.
Prefato vero compromisso pendente et etiam post, ut superius est expressum, et ipso Communi Veneciarum ipsas terras tenente et possidente et iura predicta exercente, dictus Nicolinus sindicus, sindicario nomine ipsius domini ducis et Communis Veneciarum, promisit et convenit stipulatione solenni ipso domino episcopo, recipienti et stipulanti nomine quo supra, pro iuribus et iurisdicionibus que et quas appareret ipsum dominum patriarcham et ecclesiam Aquilegiensem habere in terris predictis dare, numerare et solvere ipsi procuratori dicto nomine, seu ipsi domino patriarche et successoribus suis et dicte ecclesie Aquilegiensi seu habentibus legitimum mandatum ad hoc, marchas argenti ducentas et viginti quinque annuatim ab hinc incipiendo secundum usum et secundum formam et terminos aiectosa et positos in solutione per ipsum Commune Veneciarum promissa domino patriarche et ecclesie Aquilegiensi in quibusdam pactis initis inter eos sub anno Domini MoCCC, indicione XIIIa, mense iunii, die undecimo, et scriptis manu lohannis Iohannis Amatonis de Furmoneb et lohannis filii quondam Laurentii Pugne imperiali auctoritate notarii, de quibus etiam pactis infra fit mentio.c Hoc acto et convento inter sindicos et procuratores prefatos, nominibus supradictis, quod per suprascripta vel infrascripta vel per solutiones predictas neutra partium predictarum preiudicium generetur in iure quod appareret causam habere de iure in ipsis terris vel aliqua ipsarum, vel in eisdem de novo ius aliquod aquiratur. Et quod in qualibet solutione que fuit hoc clausula intelligatur et pro repetita semper habeatur.
Hoc amplius convenitur inter sindicos et procuratores prefatos, nominibus quibus supra, quod complices et sequaces ipsius domini ducis et hii qui ipsi domino duci et Communi Veneciarum tempore presentis guerre adheserunt vel dederunt auxilium, consilium vel favorem, in hac pace sint et intelligantur inclusi et in suo statu in personis, bonis et rebus per ipsos quomodocumque detentos libere permaneant et perdurent, ut erant ante guerram et discordiam supradictam.
Predicti etiam sindici et procuratores, prefatis nominibus, sibi vicissim promittendo per stipulationes solennes ratificaverunt, confirmaverunt, approbaverunt et innovaverunt pacta, conventiones, promissiones et obligationes innitas in MoCCC, indicione XIIIa, mense iunii, die XI, inter bone memorie quondam dominum Petrum patriarcham Aquilegiensem, pro se et ecclesia Aquilegiensi eiusque subditis et fidelibus seu alium vel alios pro ipso domino patriarcha et ecclesia supradicta ex una parte et Commune Veneciarum seu sindicum eiusdem ex altera, et omnia et singula acta, contenta et spacificatad in eis, de quorum forma plene constat publicis instrumentis scriptis manu lohannis Iohannis Amatonis de Furmoneb et lohannis filii quondam Laurentii Pugne imperiali auctoritate notariorum, salvis etiam aliis pactis antiquis hactenus inter dominum ducem et Commune Veneciarum et predecessores dicti domini patriarche et ecclesiam Aquilegiensem seu alios pro eisdem habitis et capitulis ipsorum pactorum antiquorum que in suo vigore firma permaneant, sicut erant tempore presentis inchoate discordie.
Et si per pacta et conventiones predictas vel aliqua contenta in eis aliqua ipsarum partium penam vel penas aliquas incurrisset vel incurrisse diceretur, ipsi sindici et procuratores, predictis nominibus sibi ipsis vice mutua recipientibus, ipsas penas totaliter remiserunt, et de ipsis generalem et liberam finem, remissionem et quietationem fecerunt.
Item convenerunt et inter se vicissim promiserunt predicti sindici et procuratores, nominibus quibus supra, quod omnes carcerati et detenti in quacumque parte a tempore inchoate dicte guerre et discordie citra et occasione dicte guerre et discordie per aliquam partium predictarum hinc inde libere debeant relaxari infra dies quindecim, et sine aliqua molestia, gravedine vel impedimento restitui pristine libertati.
Predicte vero pacis principium et effectus, et aliarum suprascriptarum et infrascriptarum promissionum et obligationum incipiat quoad terras Istrie post duos dies numerandos post restitucionem predictam terre Vallis factam per ipsum dominum patriarcham, ut superius est expressum, quoad terras vero Foroiulii et alia incipiat post quatuor dies a restitucione predicta, salvo quod restitutio dicte terre Vallis fieri debeat, ut superius dictum est, infra dictos decem dies ab hinc enumerandos.
Que * universaliter universa et singulariter singula * ipsi sindici et procuratores, nominibus supradictis, sibi vice mutua stipulacione solenni promiserunt, iuxta tenores et formas superius denotatas, attendere, observare, * facere et adimplere in singulis capitulis suprascriptis et non contrafacere vel venire aliqua occasione vel iure, sub pena et in pena mille marcharum argenti tociens comittenda et per partem observantem predicta effectualiter exigenda quociens contra ipsa vel ipsorum aliquod per aliquam ipsarum partium fuerit contrafactum vel ventum; ipsaque pena semel vel pluries comissa, exacta vel non, * nichilominus omnia et singula supradicta in sua permaneant firmitate semper sub incursione pene predicte et sub obligatione omnium et singulorum bonorum presentium et futurorum dicti domini patriarche et ecclesie Aquilegiensis et premissi Communis Veneciarum, que bona obligationis iure sindicus et procurator cuiuslibet dictarum partium pro altera constituite precario possidere pro observatione omnium et singulorum predictorum.
Et ultra hoc dictus dominus episcopus, habens ad hoc speciale mandatum, propositis sacris scripturis sed non tactis, nomine et vice dicti domini patriarche et in ipsius domini patriarche animam iuravit, et dictus Nicolinus procurator dicti domini ducis, habens etiam ipse ad hoc speciale mandatum, corporaliter tacta scriptura, iuravit in animam dicti domini ducis omnia et singula supradicta et infrascripta, prout ad predictos pro quibus interveniunt spectant, ipsosque respiciunt rata et firma habere et tenere et non contrafacere vel venire, sed effectualiter prout ad eosdem pertinet adimplere.
Demum sindici et procuratores prefati sibi vice mutua, nominibus quibus supra, renunciaverunt exceptioni, doli, mali et in factum condicionis sine causa vel ex iniusta causa, beneficio restitutionis in integrum et exceptioni, non factarum pacis et concordie, compromissi stipulationum, conventionum et obligationum et suprascriptorum quorumcumque et omni alii iuris canonici et civilis, consuetudinarii et cuiusque alterius auxilio, quod alicui dictarum partium posset contra aliam adversus predicta vel aliquod predictorum quomodolibet suffragari.
Actum Veneciis in capella Patriarchatus Gradensis, anno Domini millesimo trecentesimo trigesimo quinto, indicione tercia, die quinto decimo iullii, presentibus nobilibus viris dominis Phylippo Belegno, Balduyno Delfino, lohanne Gradonico, Marco Iustiniano, et sapientibus viris domino lohanne de Mançis de Regio et Bertholameo de Verdellis iuris peritis ac provido viro domino Lentio Lamberti de Florencia de societate Bardorum, presbitero Paulo Sancti Mathei de Rivoalto, lohanne de Ravannis de Regio notario et presbitero Nasinguerra rectore Sancte Caterine de Corduado Concordiensis diocesis testibus ad hoc vocatis et rogatis.
(SN) Ego Iohannes Vacondeo imperiali auctoritate publicus notarius et Ducatus Veneciarum scriba, predictis omnibus presens, a dictis partibus rogatus scripsi et in publicam formam redegi meumque signum apposui consuetum.
a) sic P: pro adiectos. b) sic P, sed rectum nomen istius notarii est Iohannes quondam Iohannis Amatonis de Fumone. c) marchas IIcXXV argenti singulo anno add. al. man. in marg. dex. P. d) sic P. e) constit cum sign. abbr. P; constitutione ed. De Franceschi.
The pact between Venice and Patriarch Bertrand of Saint-Geniès essentially confirmed and renewed the old pact signed between the Commune of Venice and the Patriarchate of Aquileia in 1300 (soon to be edited here). More importantly, however, it sanctioned the Venetian jurisdiction over the newly subjected Istrian communities: Pula (together with its expansive district that included the so-called “regalian villages”, the most important one being Vodnjan) and Bale (conquered by the patriarch’s armies, but relinquished to the Venetians as part of the pact).
As in older pacts, the patriarch did not abandon his jurisdictional rights over these Istrian communities, but he instead only temporarily leased them to Venice in exchange for a yearly tribute, until the communally elected arbitrators promulgate their binding arbitrational sentence regarding this dispute. These arbitrators, Gilbert, the abbot of Moggio, and the Venetian Andrea Michiel, the count of Rab, were supposed to reach an anonymous verdict regarding the matter, something that could not be rationally expected. Until such a verdict was pronounced, and both parties had to be aware that the arbitrational sentence would not be forthcoming, the rights over these communities would continue to be leased to Venice.
De Vergottini (cited above) is wrong in claiming that the treaty was modelled upon the 1307 deal between Venice and Patriarch Ottobono (edited here as doc. 1307_VO). The hereby-edited treaty was in fact modelled upon the 1300 pact signed with Patriarch Peter, as explicitly stated in the text of the very document.
From this point on, Venice would pay a total of 675 marks to the Patriarchate of Aquileia every year for their jurisdictions in Istria: 450 according to the 1300 treaty for the lordship over Koper, Izola, Piran, Umag, Novigrad, Poreč, Motovun, Sveti Lovreč and Rovinj; and 225 for Pula, Vodnjan with the regalian villages, and Bale according to this treaty.
This yearly tribute would be abolished only in 1409 by Pope Alexander V (edited in Pietro Kandler (ed.), Codice diplomatico istriano, 2nd ed. (Trieste 1986), doc. 922, pp. 1554–1556, soon to be edited here as well).