1304_VP1

Era
Vol. 5: A 1300 usque ad 1421
Date
September 18, 1304
Place
Regestum

Aquileian Patriarch Ottobono and the Commune of Venice agree that the dispute regarding the jurisdictions in Istria will be left to the arbitrational sentence of the future pope.

Source
The original is lost; the text survives in two principal manuscript traditions:
B = Udine, Biblioteca civica “Vincenzo Joppi” di Udine, Fondo Principale, ms. 1474/III, fols. 27v–28r; a simple copy, contemporaneous to the original, made by notary Melioranza of Thiene; the manuscript is digitalized and available for online consultation here.
P = Venice, Archivio di Stato di Venezia, Pacta e aggregati, Pactorum Liber IV, fol. 47r; a 14th-century simple copy under the following, subsequently appended heading: Aquilegia; the copy is incomplete, lacking the entire eschatocol.
Y = Udine, Biblioteca civica “Vincenzo Joppi” di Udine, Fondo Principale, ms. 943: Codice diplomatico friulano, vol. 1: 762–1348, unpaginated; an 18th-century simple copy under the following heading: Affari tra il patriarca e il doge Pietro Gradenigo, based either on B or one of its derivative copies.
Z = Udine, Biblioteca civica “Vincenzo Joppi” di Udine, Fondo Principale, ms. 899: Giuseppe Bianchi (ed.), Documenti per la storia del Friuli 1200–1400, doc. 1018; a 19th-century simple copy based on a copy from the collection of Gian Domenico Guerra (most probably his Otium Foroiuliense).
Previous Editions
Gian Rinaldo Carli, Appendici di documenti spettanti alla parte quarta delle Antichità italiche (Milan 1791), doc. 30, pp. 89–91 (= Pietro Kandler (ed.), Codice diplomatico istriano, 2nd ed. (Trieste 1986), doc. 510, pp. 902–903), based on an unknown manuscript, either on B or one of its derivative copies.
Eduardo Traversa, Ottobono de’ Razzi: 1302–1315, ein weiterer Beitrag zur Geschichte des Patriarchates von Aquileja (Vienna 1911), doc. 18, p. 64 (under the wrong date of October 18, 1304), based on Z.
Martina Cameli (ed.), Registri e imbreviature di Meglioranza da Thiene notaio dei patriarchi di Aquileia (1304–1313, 1321?–1323, 1324?–1334), Fonti per la storia della Chiesa in Friuli: Serie medievale 8 (Rome 2009), doc. 113, pp. 155–157; based on B.
FIM Edition
Collated edition based on BP; Y and Z are ignored because deriving from B.
Transcription

In Christi nomine, amen.

Anno a nativitatea Eiusdem millesimo trecentesimo quartob, secunde indictionis, die venerisc decimo octavod intrante mense septembrise.

Cum super iurisdictione et iuribus provincie Ystrie inter venerabilem patrem dominum Ottobonumf Dei gratia sancte sedis Aquilegensis patriarcham ex parte una et illustrem dominum Petrum Gradonico Dei gratia Venecie, Dalmacie atque Chroacie ducem et dominum quarte partis et dimidie totius Imperii Romanie et Commune Veneciarum ex parte altera questiones, controversie et discordie verterentur, ipse dominus Ottobonus patriarcha Aquilegensis pro se et Aquilegensi ecclesia ex una parte et nobiles viri domini Phyophyusg Maurecenus et Nicolaus Quirino procuratorh sancti Marci de Veneciis, sindici et procuratores predictorum domini ducis et Communis Veneciarum – plenum ad infrascripta habentes mandatum prout continetur in instrumento publico inde confecto sub anno Domini millesimo et indictione predictis, die vigessimoi nonoj augusti per Iohannem quondam Marchesinik publicum imperiali auctoritate notarium etl Ducatus Veneciarum scribam et predicti domini ducis bulla plumbea pendenti munito – sindicariis et procuratoriis nominibus pro ipsis domino duce et Communi Veneciarum ex altera parte, volentes, intelligentes et consentientes communiter et concorditer de omnibus questionibus, controversiis et discordiis que sunt et esse possunt inter eosdem dominum patriarcham et ecclesiam Aquilegensem ex una parte et dominum ducem et Commune Veneciarum ex altera super iurisdictione et iuribus predicte provincie Ystriem compromiserunt in sanctissimum patrem dominum papam creatum seu creandum et in eius successores ecclesie Romane summos pontifices tamquam in arbitrum, arbitros, arbitratorem et arbitratores, amicabiles compositores et communes electos, ita quod ipse arbiter et arbitrator seu arbitri et arbitratores cognoscat seu cognoscant et simul et semel diffiniat seu diffiniant, tam de proprietate quam de possesionen vel quasi dicte iurisdictionis et aliorum dictorum iurium per arbitrationem, per arbitrium, per rationemo, laudationem, ordinationem et amicabilem compositionem alte et basse sicut ei seup eis videbitur in omni terra et loco, die ferriataq et non ferriata, presentibus et absentibus partibus dum tamen citatis seu una parte presente et altera absente tamen citata, huiusmodi compromisso durante usque ad diffinitionem obtinendam et utraque ipsarum partium teneatur mittere a creationem proximi creati seu creandi summi pontificis usque ad duos menses deinde proximo venturos ad Romanam curiam ad presentiam domini pape et successorum suorum sindicum et procuratorem legittimum et ibidem legittime comparere ad protedendum et petendum procedi per ipsum dominum papam super hoc presenti compromisso et super hiis que continentur in eo, sub pena infrascripta.

Promittentesr predictus dominus patriarcha dicto nomine pro sua parte et dicti procuratores et sindici dicti domini ducis et Communis Veneciarum pro parte altera sibi invicems ett una pars alteri solemniu stipulatione interveniente se firmum et ratum habituros quicquid per aliquos de predictis summis pontificibus arbitris, arbitratoribus et amicabilibus compositoribus, ut est dictum, sententiatum, diffinitum, arbitratum, laudatum, ordinatum, declaratum seu amicabiliter compositum fuerit inter partes eiusdem in predictis, de predictis et circa predicta vel aliquid predictorum non contrafacere vel contravenirev, sub pena mille marcharum auri hinc inde et inter ipsas partes et per unam versus alteram solemniterw promissa et stipulata, medietas cuius pene cedat Romane ecclesie et altera medietas cedat parti observanti predicta.x

Actum in Utino in patriarchali palacio in camera ubi dormit idemy dominus patriarcha, presentibus honesto viro domino Albertino plebano Artenee, dominis Petro de Utino, Renoardo castri Utini habitatoribus, Maynardo de Aquilegia, Anselmo da Karisaco et aliis testibus ad hoc specialiter vocatis et rogatis.

(SN) Ego Iohannes Laurencii imperiali auctoritate notarius et scriba Ducatus Veneciarum predictis omnibus presens interfui et rogatus a predictis partibus scripsi et publicavi.z

Apparato critico

a) a nativitate] nativitatis B.  b) millesimo trecentesimo quarto] MCCCCIV sed lect. dub. B.  com. B.  d) decimo octavo] XVIII sed lect. dub. B.  e) intrante mense septembris] mensis septembris sed lect. dub. B.  f) O. B.  g) Phyofius B.  hsic P; procur cum sign. abbr. B; procuratores ed. Cameli.  isic P.  j) vigessimo nono] XXVIIII B.  k) Marchisini B.  lB; om. P.  mB; Istrie P.  nB; posse P.  oseq. et canc. B.  pex vel corr. sup. l. B.  q) feriata et undique sic B.  rB; promittentetes P.  s) adinvicem B.  tB; om. P.  uB; solempni P.  vB; venire P.  wB; solempniter P.  xdes. P.  yex predi corr. B.  z) Actum—publicavi] B; om. P.

Medieval Recollections

The ratification of the treaty by the Chapter of Aquileia, as read from the appointment of the Chapter’s plenipotentiaries on November 16, 1304 (Carli, Appendice, pp. 91–92, soon to be edited here as well).

Selected Bibliography
Giovanni de Vergottini Lineamenti storici della costituzione politica dell’Istria durante il Medio Evo, 2nd ed. (Trieste 1974), pp. 131–132.
Pio Paschini, Storia del Friuli, 3rd ed. (Udine 1975), p. 427.
Giordano Brunettin, “L’evoluzione impossibile: Il principato ecclesiastico di Aquileia tra retaggio feudale e tentazioni signorili (1251–1350),” in Il patriarcato di Aquileia: Uno stato nell’Europa medievale, ed. Paolo Cammarosano (Udine 1999), p. 122.
Editor's Notes

This is the first of a total of three documents issued in Udine on this fateful day, all regulating the relationship between Venice and the Patriarchate of Aquileia, especially regarding the jurisdiction over the Istrian communities subjected to Venetian authority. First, with the hereby edited document, the parties agreed to leave the final decision regarding the jurisdictional status of the Istrian communes under Venice to the arbitrational sentence of the Roman pope, whomever elected following the death of Pope Benedict XI († July 7, 1304). With the second document (edited here as doc. 1304_VP2), the patriarch relinquished to Venice the jurisdictions over their communities in Istria in exchange for a yearly tribute of 450 marks, but only until the pope pronounces his binding arbitrational sentence. These two documents essentially confirmed the relevant articles of the 1300 treaty signed between the Commune of Venice and Patriarch Peter of Ferentino (soon to be edited here as well). Finally, marquis Azzo of Este was communally elected as the arbitrator in all the other disputes plaguing the relations between Venice and the Patriarchate of Aquileia (to be edited here as doc. 1304_VP3).

The three documents were meant to usher in a new era in the Veneto-Aquileian relationship, but the newfound friendship would not last. Patriarch Ottobono would eventually seek to raise the price of lease from 450 to 500 marks and the two dominions would even wage war against each other in 1309 before signing a nowadays lost peace treaty in June of 1310 (Paschini, Storia del Friuli, p. 433–434).

How to Cite
First citation: Josip Banić (ed.), Fontes Istrie medievalis, vol. 5: A 1300 usque ad 1421, doc. 1304_VP1, fontesistrie.eu/1304_VP1 (last access: date).
Subsequent citations: FIM, 5: doc. 1304_VP1.
Facsimile
Image Source and Info

The facsimiles of ms. hereby dubbed B stem from the official web pages of Biblioteca civica “Vincenzo Joppi” di Udine where they are freely available for consultation.

All images remain under the exclusive copyright of their respective institutions.