Boniface, the bishop of Poreč, laments to the Holy See, complaining to Pope [Boniface VIII] about various crimes and alienations committed against his Church by the citizens of Poreč, the Venetian podestàs, the counts of Gorizia and his retainers, and the incumbent patriarch of Aquileia [Raymond della Torre], beseeching the pope to initiate court proceedings and promulgate a swift verdict against of all who unlawfully hold possessions and rights belonging to his bishopric (redacted version of doc. 1295_BP1).
Quoniama ego Bonifacius episcopus Parentinus, licet indignus, ea sola de causa veni ad curiam, ut exonerarem conscientiam meam, narandob sanctitati vestrec lapsum ecclesie Parentine.
Notum vestre paternitatid facio quod civitas Parentina et totum territorium quod cives possiderunt Parentini et castra Rubinum, Montona, Pisinum, Medelanum, Rosarium, Nigrignanum, Turris Nova, Turris Veterana et illa de Cervaria, et Ursarie castrum et predictorum locorum iurisditio, et pars Duorum Castellorum et castri quod dicitur Vallis, et territorium quod dicitur Sancti Mauri, cuius corpus requiescit in ecclesia Parentina, quod territorium extenditur ad decem miliaria in longum et ad octo in latum, sunt predicta omnia de proprietate ecclesie et episcopi Parentini et ad ipsius mensam expectant, secundum quod in privilegiis imperatorum et regum Romanorum et aliis autenticis scripturis plenius continetur.
Predictum autem territorium predecessores mei episcopi Parentini, tam de novo quam de antiquo tempore, dederunt titulo locationis civibus Parentinis, ea conditione quod de omnibus terre frugibus redderent quartam sibi et decimam canonicis ecclesie Parentine; et dederunt auctoritatem illis quibus locaverunt quod illud vendere et donare et pro anima iudicare possent, reddendo, ut supra, secundum quod in istrumentis quee cives ostendunt pleniusf continetur.
Ego autem, pro eo quod sineg licentia Sedis Apostolice nolui hactenus huius[modi]h contractibus et locationibus consentire, sum in mmagai turbatione cum civibus Parentinisj quia nolunt, ut tenentur, de quartis huiusmodi respondere, licet antiqui predecessores ipsorum in millesimo CCXXVk confessi sintl, tam de terris [et pra]tism quam de pascuis et nemoribus, ad quartas huiusmodi tenerin; et tunc promiserunt communiter et universaliter sic servare sub pena ducentarum marcharum, secundum quod in instrumentiso inde confectis plenius continetur.1
Postmodum vero, tempore condamp Octonis episcopi Parentini, qui currente millesimo ducentesimo septuagesimo nono est viam viverseq carnis ingressus, cives quidam Parentii et alii, ut ecclesia non posset sua iura predicta ostendere vel probare, ascenderunt episcopalem palatium et violenter claves omnium cophinorum de manibus Ungari, nuncr archipresbiteris Parentini, rapientes, omnia privilegia et scripturas autenticas quas invenerunt proiecerunt in mare; et ad maiorem sue iniquitatis evidentiam, quia episcopus ausus fuit procedere contra eos, tam episcopum quam canonicos eieceruntt de civitate, quodu fame et tribulatione devicti consenserunt in omnibus civium voluntati[s].
Nunc vero, quia ego diebus preteritis credens posse iustitiam consequi coram potestatibus Venetorum, qui civitatem detinent Parentiiv [et]w in omnibus contra episcopum favent civibus, instrumenta suprascripta produxi, contra que prescriptionem allegaverunt et ob hoc nulla fui iustitia consecutusx.
Verum quia cognovi predictos potestates omnibus iniquitatibus civium contra me dare favorem, privilegium Othonis condam Romani imperatoris, quod manus dicti Parentini evaserat, et quod per inclitum Rodulfum Romanorum regem, dum viveret, feceram renovari multis laboribus et expensis, coram predictis potestatibus non produxi, in quo quidem privilegio renovato omnia que privilegio continentur de novo donavit ecclesie et de novo me Bonifacium investivit et de plenitudine regie potestatis quicquid de his que privilegioy continentur alienatum est hactenus illicite vel distractum ad ius et proprietatem ecclesie revocavit, prescriptione qualibet sine iusto facta titulo non obstante.2
Preterea dicti cives statutum de novo fecerunt, contra ecclesiam conspirantes, quod quicumque tenet de terris ecclesie septem annis, non possit ab eo ulterius repeti vel auferri; et cum in civitatez sint aliqui boni, dicunt mihi quod libenter responderent de iuribus, ut tenentur, sed [si]a' extra sinagogam fierent, a potestate graviter punirentur.
De predictis retulib' quanto brevius potui veritatem:
[1] Civitatem vero Parentinam, castra Rubinum et Montonam et iurisdictionem predictorum locorum contra iustitiam, in damnum et preiuditium ecclesie Parentine, dux detinet Venetorum.
[2] Et alia castra, preter Ursariamc', et decimas multas detinet comes Goricie, frater comitis Tirolisd' destructoris ecclesie Tridentine, qui dicit se feudi nomine detinere cum advocatia Ursarie. Qui citatus et requisitos est in curiae' vasallorum mei episcopi Parentini comparere et ostendere feudi iura contempsit.
[3] Decimas illas et possessiones quarumdam ecclesiarum et ipsas ecclesias alii detinent laici contra constitutionemf' reverende memorie fratris Latini, quasg' edidit dum esset in partibus illis Apostolice Sedis legatus, et excomunicati contempnunt tamquam heretici in hoc articulo: “Quodcumque ligaveris super terram”3/h' et cetera.
[4] Piscarias Episcopatus et mense Parentini episcopi, quei' dicunturj' valere ducentas marcas in anno, comunitas Parentii et alii laici de Istria et de Venetiis detinent contra Deum et iustitiam.
[5] Castrum Ursarie, quod solum remanserat episcopo pleno iure subiectum et in quo habebat quasi totam stipem vite sue, pro eo quod ausus est dicere in defensionem iurium ecclesie Parentine, quod Aquilegensisk' patriarcha nullam temporalem iurisdictionem habet in Parentio, Rubino vel Montona, [patriarcha Aquilegensis]l' spoliari iussit et abstulit familia sua inde uno die septingenta capita boum, preterm' minuta animalia, et tandem nepos suus expugnavit et ignis incendio devastavit; et nuncium, qui occasione literarum precumn' et mandati predecessoris vestri pro obtinenda responsione super predictis litteris missus fuit, fecit carceri mancipari et tribus diebus sine cibo et potu fame affligi; citatus per Paduanumo' episcopum et archidiaconum Tarvisinum Sedis Apostolice delegatos super spoliatione et destructione predictis per sex menses comparerep' procuratoremq' aliquem omnino contempsit, quodr' nullo processu contra ipsius contumatiam facto, causam remiserunt ad Apostolice Sedis examen; nec adhuc potui iudicem impetrare, secundum quod predicta omnia et talia multa gravia, que hoc scripto non possunt exponi, probant testes et publica instrumenta.
Ideoque ad vos clamo, dicens illud verbum Isaie prophete: “Querite iuditium, subvenite oppresso, iudicate pupillo.”4 Interpretative pupillus sum, quia pater meus patriarcha, viseribuss' paternis abiectis, conversus est in hostem crudelissimum; et secure clamo, quia sicut idem patriarchat' dicit: “Cum feceris iuditia tua in terra, iustitiam discent habitatores orbis.”5 Nec est miserendum quia idem profetau' dicit: “Misereamur impio, et non discet facere iustitiam in terra sanctorumv' [qui]w' iniqua gessit.”6 Ergo, sicut dicit Psalmista, “de vultu tuo iudicium meum prodeat, occuli tui videant equitates.”7
Et sciatis pater, quod in Istria non possum iustitiam consequi propter potentiam et multitudinem detentorumx' et quia in tota Istria non est unus iuris peritus; nec Venetum propter ducem, qui similiter detinet et dat omnem favorem civibus Parentinis.
Et propter predicta omnia ad tantam paupertatem est deductus episcopus Parentinus, quody' non habet in redditibus et proventibus omnibus libras sexaginta parve monete Veronensis.
Et ideo supplicat quod hec omnia sine strepitu et figura iuditii cognoscantur.
a) Quum K. b) sic B et saepe sic; narrando em. K et saepe sic. c) vestrae K et saepe -e in -ae sic mutavit. d) vestre paternitati] paternitati vestre inv. K. e) quod K. f) add. in marg. dex. B. g) seq. per canc. B. h) em. Z. i) sic B: pro magna, sicut ed. K. j) Parentii K. k) ducentesimo vigesimo quinto K. l) sunt K. m) tis B; et pratis em. Z; pratis K. n) licet antiqui—huiusmodi teneri] add. in marg. dex. B. o) istrumetis K et undique sic. p) quondam K et undique sic. q) sic B; universe K; diverse em. Z. r) tunc K. s) archipresbiteri K. t) ex excierunt corr. B. u) qui K. v) Parentinam K. w) om. BK; em. Z. x) fui iustitia consecutus] fuit iustitia consecuta K. y) privilegium K. z) securitate K. a') om. BZK; em. Banić. b') ex re tali corr. B. c') et alia—preter Ursariam] add. in marg. sup. B. d') ex tali corr. B. e') curiam K. f') et ipsas ecclesias alii detinent laici contra constitutionem] om. K. g') constitutionem—quas] sic B; constitutionem—quem em. KZ. h') erit ligatum et in celis canc. B. i') quas K. j') dicunt K. k') Aquileiensis K. l') om. BZK; em. Banić. m') ex propter corr. B. n') sic BZ; per eum K. o') predictum K. p') seq. per se vel add. Z. q') per eum vel per K. r') qui K. s') sic BZ; visceribus K. t') sic BZK: pro propheta. u') sic BZ; propheta K. v') sed cor eius K. w') om. BK; em. Z. x') detentoram K. y') qui K.
1) Reference to doc. 1225_AP.
2) Reference to doc. 1291_RP.
3) Vulg, Matthaeus 16:19.
4) Vulg, Isaiah 1:17.
5) Vulg, Isaiah 26:9.
6) Vulg, Isaiah 26:10.
7) Vulg, Psalmi 16:2.
The redacted version of the letter edited here as doc. 1295_BP1, featuring a more elaborate description of the Bishopric's temporal possessions and a less explicit account of the Aquileian patriarch's wrongdoings (who remained aptly unnamed).
Regarding the dating of the writ, see the editor's comments in doc. 1295_BP1.