Manfred Cagapisto and Jacob Porrezionis, the official representatives of Aquileian Patriarch Raymond della Torre, conclude a new treaty with Doge Lorenzo Tiepolo and the Commune of Venice, reestablishing the relations as defined in a previous treaty from 1254 signed between Patriarch Gregory of Montelongo and Doge Ranieri Zeno; the representatives of the patriarch also promise to have the count of Gorizia sign the treaty once he settles his differences with the incumbent patriarch, to reimburse to the Venetians all the damages that they had suffered during the period in which the 1254 treaty had not been respected by the patriarchs, and to make sure that all the roads remain free and open to Venetian merchants.
In Dei nomine, amen.a
Anno ab incarnatione domini nostri Iesu Cristi Mo CCo septuagesimo quartob, mense februarioc, die XIod exeunte, indictione IIIae, presentibus nobilibus viris dominis Iuliano Trivisanof, Paulo Faletro patrono arsaneg, Pangratio Barbo, Angelo Leucarioh, Iohanne Faletro, Daniele Çorçanii, Marino Gradonico, Stephano Cuppo, Marino Çorçanii, Leonardo de Canali, Laurentio et Bartholameo notariis de curia Veneciarum, et aliis pluribus.
Cum inter venerabilem patrem dominum Raymundum Dei gratia sancte sedisj Aquilegensisk patriarcham ex una parte et magnificum dominum Laurentium Teupulol Dei gratia Venecie, Dalmacie atque Chroacie ducem, dominum quarte partis et dimidie totius Imperiim Romanie, et Comune Veneciarum ex altera super quibusdam novitatibus et certis gravaminibus impositis, tam in datiis quam in aliis, per eundem dominum patriarcham et per eius officiales in dampnum et gravamen hominum Veneciarumn discordia extitisset; cum, sicut dicebatur, facta forent et fierent contra formam pacti facti et firmatio per magnificum dominum Raynerium Genop olim ducem Veneciarum proq se et Comuni Veneciarum cum venerabilir patre dominos Gregorio olim patriarcha Aquilegensi, quod factum fuit currente anno Dominit Mo CCo LIIIIo, indictione XIIa, mense aprilis, de quo facta fuerunt duo similia publica instrumenta, unum videlicet per Taglamentum notarium et aliud per Iohannem de Lupico notariumu eiusdem domini patriarche Gregoriiv, bulla plumbea pendentiw ipsius domini ducis et aliud bulla pendentix cerea ipsius domini patriarche bullatay; tandem missit Venecias antedictus dominus patriarcha Raymundus nobiles et discretos viros dominos Manfredum Cagapistumz et Iacobum Porreçionisa' suos nuntios et procuratores cum plena commissione faciendi, confirmandib' etc' approbandi atqued' ratificandi nomine ipsius domini patriarche et ecclesie Aquilegensis et pro ipsis omnia pacta et conventiones cum eodem domino duce et Comune Veneciarum, quecumque ipsis procuratoribus utilia viderentur, sicut patet de procuratione ine' instrumento publico manu Henrici Civitatensisf' imperialig' auctoritate notarii scripto cuius tenor inferius continetur.
Quih' procuratores, post multos tractatus habitos cum eodem domino duce et suis consiliariis, videliceti' Barachino Trivisanoj', Iacobo Georgio, Iohanne Storlato, Marco Bembok', Marco Michaele et Andrea Genol', tandem ad talem concordiam pervenerunt, videlicet:
[1] quod predicti domini Manfredus et Iacobus ex virtute et potestate eism' tradita a predicto domino patriarcha Raymundo, cognoscentes hoc esse utile pro ipso domino patriarcha et ecclesian' Aquilegensi, nomineo' ipsiusp' patriarche et ecclesie Aquilegensisq' pro ipsis laudaverunt, approbaverunt, ratificaverunt et firmaverunt pactum factum, de quo superius facta est mentio, per predecessorem suum dominum patriarcham Gregorium cum predicto domino Raynerio Geno olim duce firmatum, promittentes nomine et vice ipsius domini patriarche Raymundi et ecclesie Aquilegensis antedicto domino Laurentio Teupulor' duci, suo et Comunis Veneciarum nomine recipienti, quod idem dominus patriarcha pactum predictum cum eodem suos' predecessore factum in omnibus et per omnia, sicut continett', observabit et observari faciet per suam fortiam et districtum.u'
[2] Et quod faciet iurariv' in anima suaw' sacramento observationem dicti pacti secundum quodx' alio tempore factum fuit cum patriarcha Gregorio sacramento firmatum, omni occasione cessantey'.
[3] Et quod comesz' Goricie, interveniente pactoa'' inter ipsum et dominum patriarcham, iurabit dictum pactum observare eo modo quob'' iuratum fuit alia vice.
[4] Promittentes insuper predicti procuratores nomine et vice antedicti domini patriarche Raymundi et ecclesie Aquilegensis et pro ipsis antedicto domino duci, suo et Comunisc'' Veneciarum nomined'' recipienti, quod datia omnia impositae'' per eundem dominum patriarcham Raymundum vel eius officiales super bobus et porcis et aliis bestiis et super lignaminibusf'', carbonibusg'' et aliis mercationibush'' per eundem dominum patriarcham remittentur; que omnia ex nunc ipsius patriarche et ecclesie Aquilegensis nomine remiserunt, ita quod decetero non tollentur; et quod id totum quod acceptum est pro dictisi'' datiis per eundem dominum patriarcham vel per eius officiales hominibus Veneciarum erit per ipsum patriarcham hominibus Veneciarum sine questione aliqua restitutum; et si alia datia seu alie novitates imposite fuerintj'' vel sunt aut facte per predictum predecessorem suum dominumk'' patriarcham contra formam predicti pacti, promiserunt predicti procuratores eo modo quo supra antedicto domino duci, recipienti ut supra, quod ipse dominus patriarcha eas et ea remittetl'' que et quas ipsius domini patriarche nomine remiserunt.
[5] Promittentes insuper eo modo quo supra procuratores predicti antedicto domino ducim'', recipienti ut supra, quod ipse dominus patriarcha stratas omnes per suam fortiam et districtumn'' permittet et concedet liberas et apertas mercatoribus et mercationibus, ita quod libere et sine impedimento per eas ire, stare et redire possint; et quod dampnum quod consecutum esto'' hominibus Veneciarum occasione ordinamenti seu impedimenti facti per eundem dominum patriarcham de dictis stratis, cump'' mandavit quod aliqui per stratam consuetam ire non possent, per ipsum dominum patriarcham ipsis hominibus Veneciarum fuerit restitutum.
[6] Ex alia vero parte, antedictus dominus dux, suo et Comunis Veneciarum nomine, pactum predictum cum prenominato domino Gregorio per suum predecessorem dominum Raynerium Geno ad ipsorum procuratorum requisitionem laudavit, approbavit, ratificavit et firmavit, promittens eo modo quo supra antedictis procuratoribus, recipientibus ut supra, quod ipsum pactum in omnibus et per omnia, sicut continet, observabit et faciet observari.
[7] Et si novitates alique facte sunt per eundem dominum ducem vel Comune Veneciarum contra formam dicti pacti, quod eas remittet et faciet emendari, salvis tamen hiis que dicta sunt in instrumento protestationis,1 facte vel faciende per eundem dominum ducem suo et Comunis Venciarum nomine super datiis et gratiisq'' que pro parte domini ducis tolluntur, ita quod tolli possint sicut hactenus tollebantur.
Forma quidem procurationis de qua superius facta est mentio talis est: [seq. doc. 1275_PR, premite hic ut id ostendat]
Anno Domini Mo CCo septuagesimo quinto, indictione IIIa, die nono intrante februario, in Civitate Austria in camera palatii patriarchalis, presentibus fratribus Petro Gandino priore, Bertholdo lectore fratrum predicatorum de Civitate, dominis Raynerio de Privario, Alberto de Sexto, ordinariis Mediolanensibus et aliis.
Reverendus pater dominus Raymundus Dei gratia sancte sedis Aquilegensis patriarcha fecit, constituit et ordinavit nobiles viros dominos Manfredum Cagapistum et Iacobum Porreçionis, milites suos, suos certos nuntios et procuratores speciales, absentes tanquam presentes, ad faciendum, confirmandum et ratificandum omnia pacta et conventiones pro se, suo nomine et Aquilegensis ecclesie, cum illustri viro domino duce et Comuni Veneciarum secundum quod honori et utilitati ipsius domini patriarche Aquilegensis et qualitati negotii ipsi procuratores viderint expedire, promittens pro se, suo nomine et Aquilegensis ecclesie, se firmum et ratum habiturum quicquid dicti procuratores et nuntii in premissis et circa premissa duxerint faciendum.
In cuius rei evidentiam ac etiam maius robur prefatus dominus patriarcha presens procuratorium sui fecit sigilli pendentis munimine roborari.
Ego Henricus Civitatensis imperiali auctoritate notarius predictis interfui et de mandato domini patriarche memorati presens instrumentum scripsi.
Et est sciendum quod de hac promissioner'', approbatione et confirmatione supradictis duo sunt facta publica et similias'' instrumenta: unum per me Iacobum Cagapistum de civitate Mediolani notarium et aliud per Conradum notarium et ducalist'' aule Veneciarum cancellarium.
Acta sunt hec in una de cameris palatii ducalisu'' Veneciarum.
‡Ego‡v'' Iacobus filius quondam Lantelini Cagapisti de civitate Mediolani publicus notarius predictis omnibus interfui, tradidi et scripsi.
a) In Dei nomine, amen] P1P2P4F; In nomine domini Dei, amen M. b) Mo CCo septuagesimo quarto] millesimo ducentesimo septuagesimo quarto P2F; Mo CCo LXXo IIII P4. c) februarii P2. d) undecimo M. e) P1F; tercia MP2P4. f) Tervisano P2. g) patrono arsane] Arsan cum sign. abbr. P1; patronis Arsane P2; patrono arsenatis M. h) Leucari P2; Leuchari P4. i) Zorzani P1; Çorzani P2; Zorçano F. j) sancte sedis] om. P4. k) Aquilegie P2 et saepe Aquilegie loco Aquilegensis/Aquilegensi. l) Theupolo F. m) Inperii P1. n) Venecie P4. o) firont cum sign. abbr. P1. p) Çeno F et saepe sic. q) per P4. r) venerabile M. s) om. P1P2P4. t) anno Domini] P2F; om. MP1P4. u) om. F. v) seq. notarium add. F. w) pendente P4; pendentis F. x) pendente P4. y) bullatum P2. z) Cagapastum F. a') Porectionis F. b') et firmandi P4. c') om. F. d') et F. e') om. F. f') P1F; Civrani MP2; Civran cum sign. abbr. P4. g') imperiale ex imperialem corr. F. h') P1P2P4F; cui M. i') seq. nobilibus viris add. F. j') Barachino Trivisano] Barrachynum Tervisanum P2; Barachino Tervisano F. k') Benbo P2F. l') Çeno F. m') eisdem P2F. n') ecclesie P2. o') nomine iter. P2. p') seq. domini add. F. q') seq. et add. F. r') Teopolo P2P4. s') om. P4. t') sicut continet] P4F; continente M; continet P1; ut superius continetur P2. u') des. F. v') om. P4. w') anima sua] animam suam P1. x') seq. in add. P4. y') cessavit P4. z') seq. Corie cum sign. abbr. exp. et del. P1. a'') sic P2; pac cum sign. abbr. omnes alii; fort. pace legendum est. b'') quod P4. c'') Comuni P2P4. d'') seq. rec cum sign. abbr. del. P1. e'') inposita P2. f'') P1P2; lignamine MP4. g'') carbones P4. h'') aliis mercationibus] alias mercantiones P4. i'') predictis P4. j'') fuerunt P2P4. k'') dominum iter. M. l'') remitteret P4. m'') seq. R add. P4. n'') et districtum] om. P4. o'') consuetum est] ex consuetum est corr. M. p'') P1P2P4; om. M. q'') datiis et gratiis] inv. P2. r'') seq. et add. P1. s'') et similia] om. P2. t'') ducali P4. u'') duchatus P4. v'') in litteris capitalibus MP2.
1) This instrumentum protestationis does not survive, so it cannot be known which fees Venice decided to retain.
Patriarch Raymond’s oath to uphold the pact given on July 9, 1277 – edited here as doc. 1277_PR.
Peace treaty signed between Patriarch Raymond, Count Albert of Gorizia, and the Commune of Venice on March 8, 1285 – edited here as doc. 1285_PAV.
Peace treaty signed between Patriarch Raymond, Count Albert I of Gorizia, and the Commune of Venice on November 11, 1291 – edited here as doc. 1291_PT.
“Iste dux [Laurentius Teupulo] cum patriarcha Aquilegie propter aliquas discordias anno Domini MCCLXXIIII pacta de novo firmavit, et domini Bartholameus Trivixiano, Iohannes Georgio et Iohannes Storlato super hiis fuerunt sindici et ambaxatores.” – Venetiarum Historia vulgo Petro Iustiniano Iustiniani filio adiudicata, ed. Roberto Cessi – Fanny Bennato (Venice 1964), p. 183.
The pact between Venice and Patriarch Raymond is essentially a confirmation of the old pact signed between Venice and Raymond’s predecessor, Patriarch Gregory of Montelongo in 1254 (edited here as doc. 1254_VG).
Raymond della Torre ceremoniously entered Friuli in August of 1274 and he was greeted with two vexing problems: the dispute with the counts of Gorizia over the jurisdiction of Cormons and the disputes with Venice regarding the jurisdiction of the four Istrian communes that subjected themselves to the Venetian Commune between 1267 and 1271 (Poreč, Umag, Novigrad and Sveti Lovreč). Raymond sought to pacify both conflicts and in February of 1285 he opened negotiations with both Count Albert I of Gorizia and with Venice. The negotiations with the Gorizian ended with a settlement of 1275, leaving the issue of Cormons to the arbitrational sentence of the jury of elected peers (doc. 1275_GR); the negotiations with Venice resulted with the hereby edited treaty.
- The pact clearly favored the Venetians. Not only was the old 1254 treaty confirmed, which in itself heavily favored Venice, but two new articles were introduced that also played into Venetian favor: all the newly imposed fees were to be abolished and the Venetians forced to pay those were to be compensated by the patriarch;
- all the roads and highways throughout the ecclesiastical principality of the patriarchs of Aquileia were now to be freely open to the Venetian merchants and the patriarch was to compensate for the damages suffered during the period when the roads had been blocked.
Venice promised to uphold the 1254 treaty and to abrogate the newly imposed fees, but only some of them – those included in the instrumentum protestationis would remain (but since that document cannot be found, it cannot be known which fees were to remain).
Finally, both the patriarch and the count of Gorizia were required to formally swear to uphold the pact. While Count Albert I did not do such a thing, at least not before 1279/1280 when he had to bend the knee in front of the doge after losing the war against Venice (the text of the treaty does not survive; cf. Andrea Dandolo, Chronica per extensum descripta, ed. Ester Pastorello, RIS, ser. 2, 12/1 (Bologna 1958), p. 326); Patriarch Raymond solemnly confirmed the pact in 1277 (edited here as doc. 1277_PR).
The publication of the facsimiles of M (Venice, Archivio di Stato di Venezia, Miscellanea atti diplomatici e privati, busta 2, doc. 56, fols. 7v–8v) is granted free of charge by Archivio di Stato di Venezia by way of the “simplified procedure” of publishing archival facsimiles (La circolare della Direzione generale archivi n. 39 del 29 settembre 2017: procedura semplificata: pubblicazioni online che perseguano finalità scientifiche o pedagogiche, non beneficino di inserzioni pubblicitarie o commerciali e non siano soggette ad accesso a pagamento).
Photos by the editor.
The digital facsimiles remain under the exclusive copyright of Archivio di Stato di Venezia.