Answering the pleas of Aquileian Patriarch Berthold, Emperor Frederick II proclaims and ratifies the verdict of the imperial princes gathered at the Diet of Ravenna, confirming the secular rights and prerogatives of Aquileian patriarchs and forbidding the election of rectors and the exercise of regalian rights to the subjected urban communities, especially to the Istrian cities of Koper, Poreč, and Pula.
In nomine sancte et individue Trinitatis.a
Fridericus secundus divina favente clemencia Romanorum imperator semper augustus, Ierusalem et Sicilieb rex.
Digna perhibetur maiestate regnantis sequela iustitie quam debitus iuris ordo poposcitc, competens Romani principis equitati ut, sicut ex commissod publice fastigio dignitatis tenetur passim et indiferentere universorum rationibus providere, ita in iudicio et iustitia principum suorum iura promoveat et que contra easf in preiudicium maxime iuris Imperii temera sunt attemptatag decidat et que decisa fuerint, prout ius et ratio exigunt, sanctiath observari.
Hinc est itaque quod presentis scripti serie volumus esse notum fidelibus Imperii, tam modernis quam posteris universis, quod dum assistentibus nobis Imperii principibus, tam ecclesiasticis quam mundanis, sollempnemi Ravenne curiam regeremus, dilectus princeps nosterj Bertoldusk venerabilis Aquilegensis patriarchal proposuit in eadem curia coramm nobis multa per insolentiam et abusum per civitates, castella, villas et oppidan Patriarchatus sui – et precipue in Istriao ap Polensibus, Iustinopolitanis et Parentinis et alibi per iurisdictionem suam – in iniuriam Imperii et sui preiudicium nequiter attemptariq, videlicet in creando de novo potestatibusr, consulibuss, rectoribus, iudicibus; exigendis collectis; moneta cudenda; theloneis statuendis; manutenendis debitalibus et feudist ministerii; et rebus aliis spectantibusu ad regalia illicite alienandis; et insuper de appellationibus in quibus sue iurisdictioni derogatur pariter et honori, de quorumv omnium revocationem et cassationem debitam faciendam nostre constitutionis edictum et providentiam principum postulavit.
Nos igitur, qui tenemur singulis sua iura ex equitatis moderamine conservare, deliberantes cum principibus nostris, eorumdem principum dictante et approbante sententia, duximus statuendum presenti edictaliw constitutione nostra in irritum revocantes et cassantes omnino potestates, consules, rectores et iudices civitatum, villarum, oppidorum per totam iurisdictionem patriarche Aquilegensis, dilecti principis nostri, et per totam terram Istrie – nominatim Polensiumx, Iustinopolitanorum et Parentinorum –, exactiones insuper collectarum, statuta theloneorumy et cudende monete ac omnes alias constitutiones, coniurationes seu conspirationes, alienationes quoque terrarum pertinentium ad Comitatum que per herimannos aut nobiles qui vocantur edelingenz facte fuerunt.
Revocamus preterea in irritum eta' cassamus manumissiones debitalium, venditiones etiam rerum spectantium ad regalia factas quondamb' per gastaldiones seu alios officiales, que predicta omnia in preiudicium Imperii et eiusdem patriarche absque voluntate sua fuerunt temere attemptata acc' ammodod' presentis scripti auctoritate hec et hiis similia fieri modis omnibus prohibemus.
Ad hec sententie principume' inherentes decrevimus ut, quia iurisdictio per totam Istriam ad eumdemf' patriarcham pro Imperio spectare dignoscitur, appellationes que in eadem terra Istrie emergunt fiant ad eum et ab eo ad nostre audientiam maiestatis. Et quia malefactores per appellationem subterfugiebant iudicium in terra sua et per eorum impunitatem audacia crescit, ad petitionem ipsius pronuntiatum extitit et sanctitumg' super furtis, latrociniish' et rapinis in terris eiusdem patriarche die noctuque commissis quod, si quis inde conventusi' fuerit, non possit nec debeatj' a suo iudicek' nec a principali vel a sententia aliquatenusl' appellare, sedm' coram eo parere in iudicio teneatur. Super causa vero pecuniaria in eadem curia est provisum quod a principali vel an' sententia reus non poterit appellare, sed coram suo iudice iuris equitati parebit.
Preterea petiit in eadem curia dictuso' patriarcha quod, si quis habens terras vel possessiones ad suum ministerium deputatas, eas sine consensu eiusdem patriarche vendiderit vel alienaverit et emptor allegaverit possessiones ipsas liberas esse et ad suum ministerium nequamque spectare, utrump' probationes patriarche in hoc casu sint admittende vel probationes emptoris, ad quod sententialiter obtinuitq' quod onusr' probationis spectet ad patriarcham per homines eiusdem conditionis vel alioss' legitimost' et ydoneos viros et quod non admitti debeatu' probatio emptoris in contrarium probare volentis.
Statuimus itaque firmiter et mandamus quatenusv' nulla persona sublimis vel humilis, ecclesiastica vel secularis, nulla quoque civitas, villa vel oppidum, herimannusw' seu edelingus, gastaldiox' aut officialis quilibet contra presentem constitutionem nostram et sententiam principum venire presumat.
Quod quiy' presumpserit noviter se quingentarum marcharumz' argenti pena mulctandum, quarum medietatem fisco nostro persolvat et reliquam iniuriam patienti.
Ut autem hec constitutio nostraa'' rata et inconvulsa permaneat ac robur obtineatb'' perpetue firmitatis, presentemc'' divinalem paginam fieri fecimus et bulla aurea typario nostre maiestatis impressa iussimus insigniri.
Huius rei testes sunt: ..d'' Madeburgensis archiepiscopus et ..e'' Panormitanus archiepiscopusf'', E. Babinbergensisg'', S. Ratisponensis imperialis aule cancellarum, H. Wormaciensish'' episcopus, .. Curiensis, N. Reginensis et G. Brixiensis episcopi, A. dux Saxonie, O. dux Meranie, B. dux Karinthie, F. lantgraviusi'' Turingiej'', comes Henricus de Ortemburghk'', comes H.l'' de Naxowem'', comites de Spanaimn'', comes ..o'' de Hostadenp'', comes de Digenq'', Gunçelinusr'', Werneruss'' de Bollandiat'', Marqualdusu'' de Roffingenv'', Ricardusw'' camerarius et alii quam plures.
Signum domini Friderici secundi Dei gratia invictissimi Romanorum imperatoris semper augusti, Ierusalem et Sicilie regis. (SM)x''
Acta sunt hec anno Dominice incarnationis millesimo ducentesimoy'' tricesimoz'' primo, mense februariiaa, quinte indictionis, imperante domino nostro Friderico Dei gratia invictissimo Romanorum imperatore semper augusto, Ierusalem et Sicilie rege, anno imperii eius duodecimobb, regni Ierusalem septimocc, regni vero Sicilie tricesimo quartodd.
Feliciter, amen.
Data in civitate Ravenneee anno, mense et indictione prescriptis.
a) In nomine—Trinitatis] om. D. b) Sycilie et saepe sic CD. c) poposscit D. d) comisso D. e) indifferenter D. f) contra eas] om. D. g) attentata C. h) santiat C. i) solemnem D. j) princeps noster] CD; inv. B. k) Bertholdus et undique sic CD. l) CD; patriarca et saepe sic B. m) om. D. n) opida et saepe sic CD. o) Ystria et saepe sic CD. p) et D. q) attentari C. r) creando de novo potestatibus] potestatibus creandis de novo D. s) consilibus D. t) pheudis C. u) spectatibus D. v) de quorum] CD; a quo B. w) editali D. x) CD; Pollensium B. y) thelonearum C. z) edelingen cum sign. abbr. B; edeligen D. a') iter. D. b') condam C. c') et CD. d') amodo CD. e') om. D. f') eundem D. g') sactitum C. h') latrocinis D. i') inde conventus] inconventus D. j') om. D. k') iure D. l') aliqualiter D. m') set et saepe sic C. n') om. C. o') predictus D. p') ut C; et D. q') optinuit C. r') honus C; omnis D. s') add. sup. l. C. t') legiptimos D. u') admitti debeat] inv. D. v') quod C. w') hermannus D. x') castaldio C. y') si D. z') CD; marcarum B. a'') constitutio nostra] inv. CD. b'') optineat C. c'') presente D. d'') D; spatium vacuum BC. e'') D; om. BC. f'') om. D. g'') sic BC; Babembergensis D. h'') Vormaciensis CD. i'') D; langravius BC. j'') D; Thuringius BC. k'') Ortoburch C; Ortemburch D. l'') CD; A. B. m'') D; Naslanie B; Nasolie C. n'') Spanaym C; Spanayim D. o'') om. D. p'') Ostaden D. q'') Dyege CD. r'') Gonzelirius D. s'') Vernerus CD. t'') Bolandia C. u'') CD; Marcoadus B. v'') D; Rofingen B; Boffingen C. w'') Riccardus C. x'') C; om. BD. y'') ducentessimo C. z'') tricessimo C. aa) seq. spatium vacuum rel. B, fort. pro SM. bb) XII CD. cc) VII C. dd) tricesimo quarto] XXXIIII CD. ee) C; Ravene BD.
At the very beginning of the imperial Diet at Ravenna (December 1231–March 1232), Emperor Frederick II promulgated a decree in favor of ecclesiastical princes and against civic autonomies, the famous Edictum contra communia civium et societates artificium (see it edited here). However, the edict only concerned the German part of the Empire, the partes Alemannie. Being an Italian ecclesiastical prince (cf. doc. 1206_PW), the patriarch of Aquileia, who featured prominently as the first signee of the edict, endeavored to procure a similar privilege for his Church – the result of this successful endeavor is the hereby edited privilege (dated according to the indiction to 1232).
Patriarch Berthold primarily lamented over the communal self-government of Istrian cities, namely Koper, Poreč, and Pula. The emperor heeded the pleas of his faithful ally and issued a privilege revoking the principal communal autonomies of Istrian towns and cities – the elections of rectors and other communal officials. Moreover, all the regalian rights in Istria were confirmed to the patriarch of Aquileia – the margrave of Istria on behalf of the Empire, the emperor’s court remaining the supreme appellate jurisdiction.
The charter marks the absolute height of patriarchs’ authority as margraves of Istria and the lowest point of Istrian communal freedoms in the 13th century. The privilege, however, could not reverse the historical development that had engulfed Istrian civic communities. Already in 1238 Patriarch Berthold lamented over the exercise of merum et mixtum imperium by his vassals in Friuli and Istria (doc. 1238_FB); in the same year, the very Emperor Frederick II officially recognized the right to the election of podestàs in Koper, but only from among the patriarch’s subjects and only following the patriarch’s confirmation (doc. 1238_FBI). In 1239, however, the patriarch had to concede even broader freedoms in the election of rectors to the Commune of Koper (doc. 1239_MBI).
Nevertheless, the 1232 charter presents a major victory for Patriarch Berthold V of Andechs who sought to impose his margravial authority over Istrian communes.
The publication of the facsimile of B (Venice, Archivio di Stato di Venezia, Miscellanea atti diplomatici e privati, busta 2, document number 97bis) is granted free of charge by Archivio di Stato di Venezia by way of the “simplified procedure” of publishing archival facsimiles (La circolare della Direzione generale archivi n. 39 del 29 settembre 2017: procedura semplificata: pubblicazioni online che perseguano finalità scientifiche o pedagogiche, non beneficino di inserzioni pubblicitarie o commerciali e non siano soggette ad accesso a pagamento).
Photo by Archivio di Stato di Venezia.
The digital facsimile remains under the exclusive copyright of Archivio di Stato di Venezia.