With the help of Fulcher, the bishop of Concordia, a peace treaty is reached, signed between Venice on the one side and the Patriarchate of Aquileia, the count of Gorizia, and the Commune of Trieste on the other, ending the war that had begun in 1283.
In Dei nomine, amen.
Anno a nativitate Eiusdem MoCCoLXXXo quinto, indictione tertia decima, mensis martii die iovis octavo intrante.
Presentibus venerabili patre domino Fulcerio episcopo Concordiensi et nobilibus viris dominis Leonardo Venerio, Marco Constantino, Pangratio Maripero, Nicholao Faletro, Andrea Geno et Perratio Gradonico consiliariis illustris domini Iohannis Dandulo ducis Veneciarum, magistro Iacobo Ottonelli canonico Aquilegie, domino Antonio decano, domino Leone sacrista, domino Brixa de Toppo canonico Concordiensi, magistro Primirano fisico Bononiensi, domino Bartholomeo Contareno potestate Caprularum et Matheo Contareno fratre eius, dominis Marco Baseglo et Leonardo Çanne capitibus Quadraginta, magistro Tanto cancellario ducalis aule Veneciarum, domino Rustichino Benintendi eiusdem aule scriba, et aliis testibus ad hec vocatis et rogatis.
Inter illustrem dominum Iohannem Dandulo Dei gratia Veneciarum, Dalmatie atque Chroacie inclitum ducem, dominum quarte partis et dimidie totius Imperii Romanie et Comune Veneciarum ex una parte, et reverendum patrem dominum Raymondum patriarcham Aquilegensem ac magnificum virum dominum Alpretum comitem Goricie et Comune et homines de Tergesto ex altera, super diversis et variis insurrexerunt iurgia, contentiones et lites, ex quibus postmodum tanta guerrarum discrimina pervenerunt, maxime in provincia Ystrie, quod preter incendia, depopulationes, spolia et infinite rapine crudeli cede sunt cesi quamplures. Cumque hec mala vir venerandus omni laude et honore dignissimus frater Fulcerius Concordiensis episcopus occulis pietatis conspiceret, ut huiusmodi pericula hominum, strages ac cedes cessarent opportune ac inportune non sine multis laboribus et sumptis variis cepit corpus et animam fatigare. Et licet quamplures etiam omni exceptione maiores pro huiusmodi discordia complananda interposuerunt partes suas, nullus tamen complere potuit que perfecit reverendus hic pater, qui re ac nomine Concordiensis episcopus nuncupatur. Ipse enim bino itinere se Veneciis personaliter transferens, sic humilitatem quam docet Deus, et misericordiam predicavit, quod corda concordie corda partium ipse Concordiensis episcopus alligavit, multo labore formam et modum pacis adinveniens, que inferius anotatur.
[A1] Nobilis vir dominus Lippo Capponia de Florentia nuntius et procurator suprascripti domini patriarche ad infrascripta facienda procuratorio [nomine]b, cuius Capitulum Aquilegiensis ecclesie prebuerunt consensum, prout continetur in instrumento super hoc confecto: “In nomine Christi, amen. Anno a nativitate Eiusdem MoCCo octuagesimo quinto, tertie decime indictionis, apud Aquilegiam in camera novi palatii patriarchalis, die mercurii tercio intrante ianuario” per Iohannem de Lopico sacri palatii publicum notarium et sigillato sigillis ipsius domini patriarche et Capituli Aquilegensis, procuratorio nomine obligando ipsum dominum patriarcham et eius successores et ecclesiam Aquilegensem ad omnia et singula inferius comprehensa, nomine et vice ipsius domini patriarche, successorum eius et ecclesie Aquilegensis sollempniter promisit et convenit suprascripto domino duci, recipienti et stipulanti pro se et pro Comuni Veneciarum et pro omnibus et singulis Venetis fidelibus, habitatoribus et subiectis ipsius et Veneciarum ad quos hec spectant et spectare possent, quod dictus dominus patriarcha per se ac suos successores et ecclesiam Aquilegensem libere restituet et dimittet seu libere restitui et dimitti faciet incontinenti omnibus et singulis Venetis fidelibus, habitatoribus et subiectis dicti domini ducis et Veneciarum omnes domos et possessiones et bona inmobilia accepta vel intromissa seu impedita, sicut modo sunt, eis vel alicui eorum in Foroiulio et in terris et locis comitis Goricie et ubique infra duchatum Patriarchatus Aquilegie et Foroiulii, sive per dominum patriarcham predictum, sive per dominum comitem, sive per alias quascumque personas, infra duos menses ante initium presentis guerre, et que inde citra forent accepta seu intromissa sive impedita in locis predictis et in Mugla et in Ystria per predictos, ut predictum est.
[V1] De dampnis vero datis eis in possessionibus, domibus et bonis immobilibus de Foroiulio per destructionem vel devastationem infra predicta tempora dictus dominus dux nomine suo et Comunis Veneciarum et predictorum Venetorum fidelium, habitatorum et subiectorum eius et Veneciarum fecit prefato domino Lippo, recipienti pro dicto domino patriarcha, remissionem et finem.
[A2] Item dictus dominus Lippus procuratorio nomine domini patriarche etc, ut dictum est, promisit predicto domino duci quod dominus patriarcha, nomine quo dictum est supra, solvet et dabit ei incontinenti ea in quibus dominus patriarcha et ecclesia Aquilegensis tenentur eadem ratione regalie et pactorum pro temporibus retroactis in quibus patriarcha ea non solvit.
[A3] Item dictus dominus Lippus procuratorio nomine, ut dictum est, promisit predicto domino duci, recipienti pro se et Comuni Venetiarum et pro omnibus et singulis Venetis fidelibus, habitatoribus et subditis suis et Venetiarum, quod idem dominus patriarcha, ut dictum est, libere restituet et restitui faciet eis et cuilibet eorum omnes mercationes et res mobiles acceptas vel intromissas seu impeditas eisdem Venetis fidelibus, habitatoribus et subiectis eiusdem domini ducis et Veneciarum vel alicui eorum in Foroiulio et terris et locis comitis Goricie et ubique infra ducatum Patriarchatus Aquilegensis et Foroiulii, sive per ipsum dominum Patriarcham, sive per dominum comitem, sive per alias quascumque personas, infra duos menses ante initium presentis guerre et que inde citra forent accepta seu intromissa seu impedita in locis predictis et in Mugla et in Ystria per predictos, ut predictum est. Illas videlicet mercationes et res mobiles incontinenti que reperirentur ad presens et essent debite bonitatis et consumpte vel devastate non forent; de illis vero que non reperirentur seu que essent consumpte vel devastate, promisit quod dominus patriarcha faciet seu fieri faciet emendationem et satisfactionem in tribus annis proxime secuturis, scilicet quolibet ipsorum trium annorum terciam partem ipsius emendationis et satisfactionis. Placuit autem partibus et convenerunt partes predicte quod per sapientes de Veneciis, quos ad hec dominus dux elegerit, sumarie examinari, cognosci, taxari et diffiniri debeat de predictis mercationibus et rebus mobilibus, et de valore earumdem mercationum vel rerum, et de consumptione seu devastatione earum. Et quod per dictos sapientes seu per maiorem partem eorum diffinitum et factum fuerit de predictis debeat observari. Verum si pro domino patriarcha et suis vel pro domino comite et suis voluerint aliqui se opponere ad contradicendum seu deffendendum, audiantur.
[A4] Item quod dabit et prestabit seu dari et prestari faciet dicto domino duci incontinenti per Comune et homines Mugle detenta eidem domino Duci ratione regalie temporibus retroactis.
[A5] Item quod restituet seu restitui faciet libere et incontinenti per Comune et homines Mugle omnes domos, possessiones et bona immobilia accepta, intromissa seu impedita omnibus et singulis Venetis fidelibus, habitatoribus et subiectis ipsius domini ducis et Veneciarum que sunt sita in Mugla et eius districtu, sicut modo sunt.
[A6] Item quod emendabit et satisfaciet seu emendari et satisfieri faciet eis et cuilibet eorum dampna data per dictum Comune et homines Mugle per destructionem sive devastationem in domibus, possessionibus et bonis inmobilibus eorum sitis in castro et burgo Mugle.
[A7] Item quod restituet seu restitui faciet libere et incontinenti per Comune et homines Mugle mercationes et alias res mobiles per eos acceptas, intromissas seu impeditas omnibus et singulis Venetis fidelibus, habitatoribus et subiectis domini ducis et Venetiarum, que reperirentur ad presens eius bonitatis cuius esse debent. De illis vero mercationibus et rebus mobilibus que reperirentur, seu que essent consumpte seu devastate, faciet seu fieri faciet per dictum Comune et homines Mugle satisfactionem et emendationem in tribus annis proxime secuturis, videlicet quolibet ipsorum annorum tertiam partem. De mercationibus vero et rebus predictis, et de consumptis et devastatis et de valore earum, et de dampnis datis per destructionem sive devastationem in domibus et possessionibus et bonis immobilibus sitis in dictis castro et burgo Mugle debeat cognosci, taxari et diffiniri per sapientes Veneciarum, sicut dictum est supra.
[V2] Dominus autem dux, nomine suo et Comunis Venetiarum et singularium personarum ad quos hec spectant seu spectare possunt, fecit remissionem Comuni et hominibus de Mugla de dampnis datis per eos in presenti guerra in possessionibus suprascriptorum Venetorum fidelium, habitatorum et subiectorum ipsius domini ducis et Venetiarum, sitis extra castrum et burgum Mugle, in districtu tamen ipsius castri et burgi, salvis nichilominus fidelitate domini ducis et Veneciarum et pactis que Comune et homines Mugle habent cum domino duce et Comuni Veneciarum.
[A8] Que omnia et singula suprascripta dictus dominus Lippus procuratorio nomine, ut dictum est supra, promisit dicto domino duci, recipienti et stipulanti nominibus quibus dictum est ut supra, quod dominus patriarcha predictus per se et suos successores et ecclesiam Aquilegensem observabit, attendet, faciet inviolabiliter et complebit et contra non veniet neque faciet per se vel alios sub pena dupli omnium et singulorum suprascriptorum stipulatione promissa et sub obligatione bonorum ipsius domini patriarche et ecclesie Aquilegensis.
[A9] Item promissit dominus Lippus nuntius et procurator domini patriarche procuratorio nomine, ut dictum est, dicto domino duci, recipienti et stipulanti pro se et Comuni Veneciarum, quod idem dominus patriarcha de cetero observabit et faciet inviolabiliter observari pacta olim habita inter bone memorie dominum R[aynerium] Geno ducem et dominum G[regorium] patriarcham Aquilegensem scripta per Taiamentum notarium et ducalis aule Veneciarum scribam et Iohannem de Lepico notarium, et confirmata postmodum per clare memorie dominum Laurentium Teopulo ducem et per nuntios sive procuratores presentis domini patriarche Raymondi, cum omnibus additionibus et conditionibus expressis et comprehensis in instrumento predicte confirmationis facte tempore dicti domini L[aurentii] Teopulo ducis. Et licet per pacta predicta hec intelligantur: placuit tamen partibus et partes ipse voluerunt et statuerunt quod strate hinc inde et inde et hinc, de quibus fit mentio in pactis predictis, sint et stare debeant libere et aperte, et mercatores et mercationes currant, sicut currebant tempore pacis.
[G1] Nobilis vir vero dominus Iacobus de Ragogna nuntius et procurator suprascripti domini comitis Goricie ad infrascripta facienda, prout continetur in instrumento super hoc confecto: “In Dei nomine, anno Eiusdem nativitatis MoCCoLXXXo quinto, indictione tercia decima, die tertio intrante ianuario”, per Franciscum Goricie imperiali auctoritate notarium et sigillato sigillo ipsius domini comitis, procuratorio nomine ipsum dominum comitem et eius heredes obligando ad omnia et singula inferius comprehensa nomine et vice ipsius domini comitis, ita quod ipse dominus comes et eius heredes teneantur, sollempniter promisit dicto domino duci, recipienti pro se et Comuni Veneciarum, quod dictus dominus comes per se et suos heredes observabit inviolabiliter et faciet observari pacta dudum facta inter bone memorie dominum Iacobum Contarenum ducem Veneciarum et ipsum dominum comitem1, sub pena in predictis pactis contenta.
[VG] Preterea dominus dux nomine suo et Comunis Veneciarum et dictus dominus Iacobus de Ragogna nomine domini comitis convenerunt et concordaverunt quod bona accepta et impedita et dampna data a confectione ipsorum pactorum citra usque, videlicet ad initium presentis guerre, tam Comuni Veneciarum quam dicto domino comiti, tam Venetis fidelibus, habitatoribus et subiectis domini ducis et Comunis Veneciarum quam subiectis, habitatoribus et fidelibus dicti domini comitis in provincia Ystrie debeant examinari, cognosci et diffiniri per comunes amicos ipsius domini ducis et Comunis Veneciarum et dicti domini comitis. Et que super predictis per ipsos comunes amicos seu per maiorem partem ipsorum fuerint diffinita, debeant per partes fieri, adimpleri et integraliter observari. De dampnis vero hinc inde illatis in presenti guerra in dicta provincia Ystrie ab initio dicte guerre citra et de penis incursis hinc inde fecerunt sibi invicem remissionem et finem.
[T1] Preterea discreti viri Marcus Ramffo, Rantolfus de Basilio et Cremontesius Cattapane cives Tergestini, sindici et procuratores Comunis et hominum de Tergesto ad infrascripta facienda, prout continetur in instrumento inde confecto: “In nomine Dei eterni, anno Eiusdem MoCCoLXXXoVo, indictione tercia decima, die XIIo februario exeunte” per Matheum sacri palatii et Tergestiid notarium, ad presentiam domini ducis et eius consilii accedentes sindicario seu procuratorio nomine dictorum Comunis et hominum de Tergesto promiserunt eidem domino duci quod Comune et homines Tergesti incontinenti dabunt et prestabunt domino duci que ratione regalie ei dare tenentur pro temporibus retroactis.
[T2] Item quod per Comune et homines Tergesti transmittentur a duodecim usque viginti quatuor homines de Tergesto, quos dominus dux cum suo consilio duxerit nominandos, ad presentiam eius iuraturi precepta eiusdem domini ducis ad eundem ad confines ubi placuerit domino duci et suo consilio in Ytalia, et ad standum ad voluntatem ipsius domini ducis tempore convenienti.
[T3] Item quod Comune et homines de Tergesto tollent omnes muros et fortilicias factos et factas supra mare ab initio guerre.
[T4] Item quod mittent Venetias in platheam sancti Marci omnia hedificia que sunt ibi facta tempore presentis guerre ad comburendum, seu ad faciendum de ipsis sicut placuerit domino duci et suo consilio ad eius voluntatem.
[T5] Item quod Comune et homines de Tergesto restituent incontinenti domos, possessiones et bona inmobilia accepta, intromissa Venetis fidelibus, habitatoribus et subiectis domini ducis et Veneciarum in Tergesto et eius districtu tempore pacis et ab inde citra, sicut modo sunt.
[T6] Item quod Comune et homines Tergesti emendabunt et satisfacient dampna data ipsis Venetis fidelibus, habitatoribus et subiectis domini ducis et Veneciarum in domibus et possessionibus inmobilibus eorum sitis in Tergesto, sub pena dupli.
[V3] Ipse quoque dominus dux nomine suo et Comunis Veneciarum remisit supradictis sindicis et procuratoribus eorumdem Comunis et hominum Tergesti, recipientibus pro ipsis Comuni et hominibus Tergesti, dampna data per destructionem sive devastationem in possessionibus dictorum Venetorum fidelium, habitantium et subiectorum domini ducis et Veneciarum sitis extra civitatem Tergestina, in districta tamen civitatis ipsius.
[T7] Item promiserunt dicti sindici et procuratores vice et nomine Comunis et hominum Tergesti quod dictum Comune et homines Tergesti incontinenti restituent bona mobilia per eos accepta, intromissa seu impedita ipsis Venetis fidelibus, habitatoribus et subiectis domini ducis, que reperirentur ad presens esse eius bonitatis cuius esse debent. De illis vero bonis mobilibus que non reperirentur seu que essent consumpta vel devastata, facient satisfactionem et emendationem in quatuor annis proxime secuturis, scilicet de quarta parte pro quolibet anno. Per sapientes autem Veneciarum, qui per dominum ducem et eius consilium eligentur, sumarie examinari, cognosci, taxari et diffiniri debeat de domibus et possessionibus destructis seu devastatis in Tergesto, et de bonis mobilibus ablatis Venetis fidelibus, habitatoribus et subiectis domini ducis et Veneciarum, et de consumptis seu devastatis et de valore eorum, et secundum quod per predictos sapientes vel maiorem partem eorum fuerit diffinitum, ita debeat observari. Verum si aliquis opponere se voluerint ad contradicendum seu deffendendum, audiantur.
[T8] Item promiserunt dicti sindici et procuratores eidem domino duci, nomine quo dictum est supra, quod dictum Comune et homines Tergesti refficient et satisfacient Comuni Veneciarum VIII mille libras denariorum pro restitutione seu emenda equorum facta equitatoribus domini ducis tunc quando capti fuerunt illi de Tergesto.
[T9] Item quod satisfacient et restituent libras centum grossorum que donate fuerunt equitatoribus domini ducis.
[T10] Item quod restituent omnes expensas factas pro captivis de Tergesto, tam in potu et cibo quam in custodibus.
Quas octo millia libras denariorum et centum libras grossorum et expensas factas pro captivis, ut dictum est, dicti procuratores et sindici sindicario et procuratorio nomine pro Comuni et hominibus Tergesti promiserunt dicto domino duci dare et solvere in IIIIor annis inmediatee sequentibus, scilicet quolibet anno quartam partem predicte pecunie quantitatis, post elapsum suprascriptorum aliorum quatuor annorum sub pena dupli dictarum quantitatum pecunie et sub obligatione bonorum Comunis et hominum Tergesti, salvis nichilominus fidelitate domini ducis et Veneciarum et pacis que Comune et homines Tergesti habent cum domino duce et Comuni Veneciarum.
[VT] Item est actum et tractatum inter predictum dominum ducem nomine Comunis Veneciarum et suprascriptos sindicos Comunis et hominum Tergesti sindicario et procuratorio nomine pro eis, quod approbato et firmato per ipsos procuratores et sindicos tractatu facto per suprascriptum dominum episcopum Concordiensem, et prestita securitate et prestito iuramento, sicut tractatum est, per viginti quatuor personas de Tergesto quas domino duci placuerit nominare, quod liberi dimittantur captivi hinc inde ire quo voluerint, remanentibus in Venetiis ipsis viginti quatuor personis et dicto domino episcopo Tergestino donec hedificia portentur Venetias, et muri et fortilicie facta supra mare tollantur, sicut dictum est supra.
[VAG] Item est actum inter dictum dominum ducem nomine Comunis Veneciarum et dominum Lippum de Capponis nomine ipsius domini patriarche et dominum Iacobum de Ragogna procuratoresf domini comitis nomine ipsius domini comitis, quod incontinenti firmato presenti contractu captivi debeant relaxari hinc inde.
[V4] Pretera dominus dux, nomine quo dictum est supra, fecit remissionem civibus Tergestinis de dampnis datis in mari et in terra in guerra predicta extra Tergestum, et de iniuriis et offensis et etiam de penis incursis de comuni ad comune.
[T11] Preterea dicti sindici et procuratores Comunis et hominum Tergesti in animabus potestatis, vicarii et hominum Consilii et Comunis Tergesti et eorum ad sancta Dei evangelia iuraverunt quod predicta omnia et singula per dictos procuratores et sindicos promissa et facta attendent et inviolabiliter observabunt.
[O1] Item fuerunt dominus dux et domini procuratores et sindici suprascripti in concordia quod instrumenta, contractus et iura, que tam Veneti quam Foroiulienses, Tergestini et alii Ystriani ante initium presentis guerre inter se contraxerunt et habebant, in suo debeant robore permanere, ita quod quilibet eorum possit eis uti, non obstantibus pactis et conventionibus comprehensis in isto instrumento.
[VA] Preterea dominus dux nomine suo et Comunis Veneciarum elegit pro parte sua et Comunis ipsius nobiles et honorabiles viros dominos Iacobum Faletro et Andream de Molino, et dominus Lippus Capponi procurator domini patriarche Aquilegensis pro ipso domino patriarcha et ecclesia Aquilegensi elegit venerabilem patrem dominum Olvinum2 episcopum Tergestinum et magistrum Leonardum de Fagognago canonicum Aquilegie. In quos dicti domini dux et procuratores domini patriarche, nominibus quibus dictum est suprag, promiserunt tanquam in arbitros, arbitratores et amicabiles compositores de controversiis et questionibus que vertuntur et verti possent inter dictum dominum ducem et Comune Veneciarum ex una parte et dominum patriarcham et Aquilegensem ecclesiam ex altera super iurisdictione temporali civitatum Iustinopolis, Parentii et Emonensis, et terrarum Pirani, Rubinii et Humagi, et castrorum Sancti Laurentii et Montone, ita quod possint cognoscere et diffinire super hiis, promittentes sibi invicem et inter se stare, parere et obedire omni laudo, arbitrio, arbitrationi et amicabili compositioni atque scientieh quod sive quam dicti arbitri, arbitratores et amicabiles compositores pro bono pacis per iusticiam, laudum, arbitrium et amicabilem compositionem, et secundum quod eis melius videbitur expedire usque ad unum annum proxime venturum simul et concorditer tulerint inter partes predictas et non contravenire, sub pena mille marcharum auri hinc inde stipulatione promissa, quam penam pars que contra predicta fecerit parti ea observanti solvere teneatur. Voluerunt etiam partes quod accipiantur viri religiosi qui ducant partes ad concordiam in quantum melius poterunt. Et si contigeret aliquem predictorum arbitrorum defficere morte, quod absit, vel alia evidenti et necessaria causa, pars cuius fuerit talis arbitrator alium loco sui teneatur et debeat subrogare infra quindecim dies, sicut comode citius fieri poterit, verumtamen alii coarbitri non possint procedere sine illo.
[A10] Insuper dictus procurator domini patriarche procuratorio nomine pro eo promisit dicto domino duci, recipienti et stipulanti ut dictum est supra, quod dictus dominus patriarcha nomine suo et suorum successorum et Aquilegensis ecclesie approbabit et ratificabit omnia et singula superius promissa et facta per dictum procuratorem, et quod Capitulum Aquilegensis ecclesie supradictis omnibus et singulis consentiet et ea approbabit et ratificabit, et quod tam ipse dominus patriarcha quam ipsum Capitulum promittent sindico et procuratori domini ducis et Comunis Veneciarum, recipienti et stipulanti pro ipso domino duce et Comuni Veneciarum et pro omnibus et singulis Venetis fidelibus, habitatoribus et subiectis domini ducis et Veneciarum ad quos hec pertinent seu pertinere possent, solvere satisfacere et facere satisfieri et solvi et observare et adimplere et observari et adimpleri facere omnia et singula suprascripta promissa et facta per dictum Lippum Capponi procuratorem dicti domini patriarche sub penis supra appositis stipulatione promissis, et quod idem dominus patriarcha et Capitulum Aquilegensis ecclesie in animabus eorum iurari faciet, quod ea omnia et singula inviolabiliter observabunt et facient observari, et predicta facient et fieri facient infra octo dies postquam dictus dominus patriarcha fuerit inde requisitus per nuntium domini ducis.
[G2] Preterea dominus Iacobus de Ragogna procuratorio nomine dicti domini comitis promisit dicto domino duci, recipienti ut dictum est, quod idem dominus comes approbabit et rattificabit omnia et singula supra promissa et facta per dictum suum procuratorem, et quod promittet procuratori et sindico domini ducis et Comunis Veneciarum, recipienti et stipulanti ut dictum est, observare et adimplere ea omnia et singula sub penis superius appositis, et quod iurabit tam ea omnia quam pacta inita inter dominos R[aynerium] Geno ducem et Comune Venetiarum et dominum G[regorium] patriarcham et dominum L[aurentium] Teupulo ducem et Comune Veneciarum et presentem patriarcham, de quibus supra fit mentio, attendere et observare, et predicta faciet et fieri faciet infra octo dies postquam dictus dominus comes fuerit inde requisitus per nuntium domini ducis.
[O2] Quibus ita sic peractis memoratus dominus dux nomine suo et Comunis Veneciarum et pro omnibus et singulis Venetis fidelibus, habitatoribus et subiectis et fauctoribus ipsius et Veneciarum et dominus Lippo, dominus Iacobus de Ragogna et Marcus Ramffus, Rantolfus de Basilio et Cremontesius Catapane procuratorio et sindicario nomine pro domino patriarcha, domino comite et Comuni et hominibus de Tergesto, et pro omnibus et singulis fidelibus, habitatoribus et subiectis et fauctoribus eorumdem fecerunt sibi invicem firmam pacem cum pactis et conditionibus in isto instrumento comprehensis.
Actum in felici urbe Venetiarum in ducali palatio.
Ego Marcus Siboto imperiali auctoritate notarius et ducalis aule Veneciarum scriba predictis omnibus interfui et ea rogatus scripsi ac signo meo solito roboravi.
Ego Henricus Civitatensis imperiali auctoritate notarius me subscripsi rogatus super hoc facere simile instrumentum.
a) Cappon cum sign. abbr. supra ultimam syllabam; Capponensis ed. Kandler. b) om. B; em. Tafel et Thomas. c) sic B sed profecto errore exemplatoris; om. Kandler et Tafel–Thomas. d) sic B. e) ex inmedietate corr. B. f) sic B: pro procuratorem. g) seq. et canc. B. h) sic B: pro sententie.
1) The treaty between Count Albert I of Gorizia and Doge Iacopo Contarini has not been preserved. It was most probably signed in 1279 following Count Albert I's defeat in Istria and Venetian subjection of Koper, as narrated by Doge-Chronicler Andrea Dandolo: “Ceterum comes Pisini reconciliacionem a duce petitam optinet et castrum Sancti Laurencii Venetis restituit.” (Chronica per extensum descripta, ed. Pastorello, p. 326).
2) Ulvino da Portis, the bishop of Trieste from 1282/3 to May of 1285. See Sebastiano Blancato, “Portis (de) Ulvino († 1285), vescovo,” in Nuovo Liruti: Dizionario Biografico dei Friulani, vol. 1: Il Medioevo, ed. Cesaro Scalon (Udine 2006), available online.
“Que werra [cum Venetis per dominum Raymundum patriarcham, comitem Goricie et Foroiulienses et alios] concordata fuit anno Domini MCCLXXXV et pronunciatum in Civitate die XI martii seu proclamatum quod omnes irrent secure Venetias et quo vellent.” – Iulianus canonicus Civitatensis, Chronica, ed. Tambara, RIS 24/14, ser. 2 (Città di Castello 1915), p. 15.
The negotiations between Venice and Patriarch Raymond held between January and March 1286 – edited here as doc. 1286_VAI.
The negotiations between Venice and Patriarch Raymond held between October and November of 1289 – edited here as doc. 1289_VA1, 1289_VA2, 1289_VA4.
This treaty marks the official end of the first war waged between Patriarch Raymond della Torre and Venice, the casus belli being Venetian jurisdictions over the Istrian communes that had subjected themselves to Commune Veneciarum: Poreč, Umag, Novigrad, Sv. Lovreč, Motovun, Koper, Piran and Rovinj.
The treaty opens with a protocol that features an invocatio verbalis and datatio chronica followed by a list of invited witnesses. A lengthy narratio follows stating that the war, waged in Istria (primarily in the north-west of the Peninsula) between 1283 and 1285, wreaked havoc and destruction, and detailing the actions of Fulcher, the bishop of Concordia (present-day Vittorio Veneto), who diligently worked on establishing peace between the warring parties, Venice on one side and Patriarch Raymond, Count Albert I of Gorizia, and the Commune Trieste on the other.
The dispositio features thirty-three articles, the vast majority of them being obligations assumed by Patriarch Raymond and the Commune of Trieste towards Venice. Based on their contents, the articles (referenced as in the edition above) may be grouped in the following way:
- The Patriarchate of Aquileia, the Commune of Muggia (represented by the patriarch, that is, the patriarch’s delegates; contrary to Pizzinini’s claims (cited above), Muggia remained under the worldly potestas of the Patriarchate of Aquileia), the counts of Gorizia and the Commune of Trieste promise to immediately restore all the houses and other immovable properties to Venetian subjects and citizens confiscated in the entire Patriarchate of Aquileia, the lands subjected to the counts of Gorizia, Trieste, Muggia and entire Istria (articles A1, A5, T5).
- All the merchandise and other moveable properties that were confiscated from the subjects and the citizens of Venice must be immediately restored if the goods are intact and of good quality. If, however, the goods (including movable properties) are damaged or destroyed, the patriarch or the Commune of Muggia or the Commune of Trieste must compensate for this loss and pay the sum of money as estimated by the council of sages appointed by the doge of Venice and his Council (the parties may, however, appeal against these estimations); the patriarch and the Commune of Muggia must make these compensations within three years in three yearly installments, the Commune of Trieste in four years and in four yearly installments (articles A3, A6, A7, T7).
- The customary tributes owed to Venice by the patriarch, the Commune of Muggia, and the Commune of Trieste that had not been paid during the war must now be paid in full (articles A2, A4, T1).
- Old treaties, signed between Patriarch Gregory of Montelongo and Doge Reniero Zeno (1254) and between Patriarch Raymond della Torre and Lorenzo Tiepolo (1275) must be observed and guaranteed full legal force (article A9); the count of Gorizia promises the observance of the pact signed with Doge Iacopo Contarini (not preserved, most probably signed in 1279 and referenced by Andrea Dandolo, see fn. 1 above) (article G1).
- Regarding the jurisdiction over the eight communes of Istria subjected to Venice, the patriarch and the doge agree to appoint four arbiters, two selected by the doge (Iacopo Faletro and Andrea de Molino) and two by the patriarch (bishop of Trieste Ulvino da Portis and Leonard of Faugnacco, a canon of Aquileia), who are to guide the parties to a mutually acceptable agreement and issue their arbitrational sentence regarding the matter; the parties also agree to seek the help of “religious men” in mediating the conflict (article VA).
- The patriarch and the Commune of Trieste must promise to observe and uphold these pacts and never to act against them under the threat of a fine of double the value of compensations due to Venice and under obligation of all their goods (articles A8, T11).
- The representatives of the patriarch and the count of Gorizia promise to have their lords ratify the treaty within eight days of the doge’s formal request (articles A10, G2).
- Specifically pertaining to the Commune of Trieste are six articles (T2, T3, T4, T8, T9 and T10) by which the doge retains the right to name up to twenty-four citizens of Trieste and banish them to any place in Italy to any period of time (article T2); all the walls and fortifications raised by Trieste on the coast must be demolished and the structures (surely comprising military machines as well) must be brought to Venice to be ritually burned at St. Mark’s square (or to be disposed of by Venice as the doge and his council sees fit) (articles T3 and T4); the Commune of Trieste must pay eight thousand pounds of pennies, one hundred pounds of groats, and all the expenses incurred for the upkeep of their prisoners to Venice in four yearly installments and under the threat of a fine of double of that value and under obligation of all their goods (articles T8, T9, and T10).
- All the prisoners are released, the sole exception being the twenty-four citizens of Trieste and the bishop of Trieste who are to stay in Venice for as long as all the fortifications are not razed and brought to Venice (articles VT and VAG).
- Specifically pertaining to the counts of Gorizia is an article hereby dubbed VG according to which the count and the doge forgive each other, make peace, and appoint a committee of “common friends” to estimate the reparations that the two parties are due to each other.
- Venice, however, merely “forgives” the patriarch, the count of Gorizia, the Commune of Muggia, and the Commune of Trieste (articles V1, V2, VG, V3 and V4).
- Finally, all the parties agree to uphold the old treaties and to enable each other free movement across their jurisdictions (article O1) and they proclaim the end of the war and lasting peace (article O2).
The eschatocol closes the document with datatio topica and the notarial attestation of two notaries, one employed by Venice and the other by the Patriarchate.
The contents of the treaty reveal painfully obviously that Venice emerged from the war the undisputed victor and that the brunt of the loss was placed on the shoulders of the Commune of Trieste and Patriarch Raymond. Venice did not apologize but accepted apologies and forgave, it lost no territory and was forced to make no amends. The count of Gorizia was the only party that was treated somewhat closer to Venice’s equal and the only party that would receive some compensation from Venice, as estimated by their “common friends”.
The treaty did not achieve the desired effects. The arbitrational committee failed to issue a sentence regarding the jurisdictions over the eight Istrian communes (acts of these arbitrational proceedings, preserved in the late 15th-/early 16th-century Codex Trevisaneus, are published here as doc. 1286_VAI) and the war between the two parties recommenced soon thereafter, in 1287 (Julian of Cividale, Chronicle, ed. Tambara, p. 19). In 1289, following the end of the second war between Venice and Patriarch Raymond, new rounds of negotiations started, mediated by the papal envoy, Bishop Bernard of Tripoli. Even though no treaty was officially signed, the negotiations resulted in a sketch of the treaty that serve in later negotiations in the fall of 1291 (see the records of the 1289 sessions here: 1289_VA1, 1289_VA2, and 1289_VA4) The final treaty, ending the third war between Patriarch Raymond and Venice, was signed in Treviso in 1291 (edited here as doc. 1291_PT).
The publication of the facsimile of B (Venice, Archivio di Stato di Venezia, Pacta e aggregati, Pactorum Liber IV, fols. 59r-62v) is granted free of charge by Archivio di Stato di Venezia by way of the “simplified procedure” of publishing archival facsimiles (La circolare della Direzione generale archivi n. 39 del 29 settembre 2017: procedura semplificata: pubblicazioni online che perseguano finalità scientifiche o pedagogiche, non beneficino di inserzioni pubblicitarie o commerciali e non siano soggette ad accesso a pagamento).
Photo by Archivio di Stato di Venezia.
The digital facsimile remains under the exclusive copyright of Archivio di Stato di Venezia.