Under Lombard King Cunipert, the Synod of Pavia takes place where the representatives of the schismatic clergy of the ecclesiastical province of Aquileia officially accept the decrees of the 5th Ecumenical Council (Constantinople II) and finally desist from their schism; narrative account from the contemporary "Poem on the Synod of Pavia" (Carmen or Rythmus de Synodo Ticinensi).
| [1] | Sublimesa ortus in finibus Europeb Langibardorum regale prosapia Rex Haribertusc pius et catholicus Arrianorum abolevit heresemd Et christianam fidem fecit crescere. (SC) |
| [2] | Subolis item Bertharie in solium Regni suffectus imitatus protinus Exempla patris, ad fidem convertere Iudaeosf fecit baptizandos, credere Qui rennuerunt, gladium peremere. (SC) |
| [3] | Tutor et rector, amator Ecclesiae A fundamentis constructor coenubii, Ubi et Christi conlocavit famolas, Sua praefecit germana egregia, Ipsas materno amore ut regeret. (SC) |
| [4] | Tertius immo nepusg adque filius Rex Cuningperctush sublimatus tempore Moderno rector fortis et piissimus, Devotus fidem christianam colere, Ecclesiarum ditator et opifex. (SC) |
| [5] | Elictus gente a Deo ut regeret Langibardorumi, rebelles conpescuit, Bello prostravit Alexo nequissimoj,1 Semidiruta nuncupata Motina Urbek pristino decore restituit. (SC) |
| [6] | Exorta scisma iam prisco de tempore Ab aquilone parte, unde pandere Malum in terra universum propheta Vaticinandum Isaias cecenetl, Ubi superbus thronum cadens elegit. (SC) |
| [7] | Fontis labacro recepere similem, Nobiscum simul trinitatem credere Aquiligenses dissedentesn synodum Quinta, qui totus concordat cum IIIIo, Una tempnentesp rei facti omnium. (SC) |
| [8] | Fides ut esset in tota Hesperia Coadunata, advocari praecepitq Aquiligensesr urbi, ubi resedet, Ticino dicta ab amne, qui confluet, Proprium gerens Papia vocabolum. (SC) |
| [9] | Aulam ingressi ortodoxis pariter, Adversus prabos coeperuntt contendere, Libros legentes sancitos a patribus, Pauli et Pyrri detegentes heresem, Theodori, Hibaeu simulque Theodoriti.2 (SC) |
| [10] | Ast se iam victos congnoscentes, ilico Petunt a rege, ut iurent catholici Melius quintam recepere synodumv, Et se promittunt consensuros postea Ac iuraturos credendumw recepere. (SC) |
| [11] | Namque ovantes ingressi ecclesiax Iureiurandum adfirmant concordiam Adque uniti karitatis vincolumy, Ostias simul offerentes Dominum,z Eucharistiam concordisaa participant. (SC) |
| [12] | Nullus de tanto gaudio potuerat Se temperare a fletu et lacrimis, Catholicique sive de scismaticis,bb omnibus tanta supplevit conpunctio, Cernerent Christum ibi acsi patule. (SC) |
| [13] | Utreque parti rex pius elegere Cunincperct iubetcc legatos diregere Sedem ad sanctam, ubi Christo presuledd Data potestas nectere et solvere Petro piscanti caeli archeclavioee. (SC) |
| [14] | Ubi resedensff papa pius Sergius, Suos qui iussit adesse episcopos, Gaudens recepit Thomam Christi ministrum, Theodoaldo simul legum peritissimum; Aderant quoque Aquiligensesgg pariter. (SC) |
| [15] | Sedenti pape ante ora omnium Scedula datur continens praeterita, Quae acta erant praedicto de scismate;hh Quam vir excellens Dammianus pontifex3 Pio direxit dictata effamine. (SC) |
| [16] | Sergius papa regi est pollicitus Sua a Deo ademptajj facinora; Illud prophetae, ubi inquid, recoletkk: ‘Qui peccatore ab errore convertetll, Sua a morte liberavit anima.’4 (SC) |
| [17] | Merito iuste pastor apostolicus, Digni quod erant, sectae pravaemm codices, Quos antefati conscripserunt auctores, Iussit conburi, ultra ne pulluerantnn Pravorum mentes qui erant de scismate. (SC) |
| [18] | Mihi ignosce, rex quaesu, piisime, Tua qui iussa nequivi, ut condecet, Pangere ore styloqueoo contexere, Recte ut valent edissere medrici, Scripsi per prosa ut oratiunculampp. (SC) |
| [19] | Gloria regi regum in perpetuum Canamus omnes, oremus et pariter, Sua ut regem Cunincperctoqq dextera Protecat Christus hic multa per tempora Vitam aeternam deinceps et tribuat! (SC) |
a) Sublimis C. b) Europae C. c) Aribertus C. d) heresim C. e) Bertharith C. f) Iudeos C. g) naepus C. h) Cunincbertus C. i) Langobardorum C. j) Alexo nequissimo] Alex iniquissimo C. k) Urbi C. l) cecenit C. m) labacro recepere simile] lavachrum recepere similem C. n) dissidentes C. o) sic BC; quarta ed. Bethman; quattuor ed. Strecker. p) temnentes C. q) praecipit C. r) Rex Cunincperctus C et sic ed. Strecker. s) orthodoxi C. t) prabos coeperunt] pravos ceperunt C. u) Ibae C. v) sinodum C. w) credendos C. x) ovantes ingressi ecclesia] obantes ingressi ecclesiam C. y) karitatis vincolum] caritatis vinculum C. z) Ostias — Dominum om. C. aa) concordes C. bb) Se temperare a fletu et lacrimis / Catholicique sive de scismaticis] pouterat catholici sive de scismaticis de temperare a fleto et lacrimis C. cc) iuvit C. dd) presole C. ee) arceclavio C. ff) resedet C. gg) Aquilienses C. hh) Quae — scismate om. C. ii) Damianus C. jj) ademta C. kk) recolit C. ll) convertit C. mm) sectae pravae] secte prave C. nn) polluerint C. oo) stiloque C. pp) oratiuncula C. qq) Cunincperto C.
1) Id est Alachis, dux Brixiae; Cf. Paulus Diaconus, Historia Langobardorum, lib. 5, capp. 34-41.
2) Paulus II patriarcha Constantinopolis et Pyyrus Contantopolitanus, advocati heresae monotheliticae; Theodorus, Hiba et Theodoritus, auctores trium capitulorum condemnatorum a Concilio Constantinopolitano Secundo (553) ex qua schisma trium capitulorum orta est.
3) Cf. Paulus Diaconus, Historia Langobardorum, lib. 6, cap. 4.
4) Vulg. Epp. Iac. 5:20: “Scire debet quoniam qui converti fecerit peccatorem ab errore viae suae salvabit animam eius a morte et operit multitudinem peccatorum.”
"Huius temporibus [papae Sergii] Aquilegensis Ecclesiae archiepiscopus et synodus qui sub eo est, qui sanctum quintum universalem concilium utpote errantes suscipere diffidebant, eiusdem beatissimi papae spiritalibus montis atque doctrinis instructi conversi sunt, eundemque venerabilem concilium satisfacti susciperunt. Et qui prius sub erroris vitio tenebantur, doctrina apostolicae sedis inluminati, cum pace consonantes veritati ad propria relaxati sunt." - Liber pontificalis, cap. 86: Sergius, p. 15, ed. Duchesne, vol. 1 (Paris 1886), p. 376.
"A.M. 4569 [A.D. 708] Tiberius annos VII. Synodus Aquileiae facta ob impertitiam fidei, quintum universale Concilium suscipere diffidit, donec salutaribus beati papae Sergii monitis instructa et ipsa huic cum caeteris Christi Ecclesiis adnuere consentit." - Beda venerabilis, De tempore rationum, ed. Giles, vol. 6 (London 1843), p. 329.
"Hoc tempore sinodus Aquileiae facta ob imperitiam fidei quintum universalem concilium suscipere diffidit, donec salutaribus beati papae Sergii monitis instructa et ipsa huic cum ceteris Christi Ecclesiis annuere consentit." - Paulus Diaconus, Historia Langobardorum, lib. 6, cap. 14, ed. Bethmann–Waitz (Hannover 1878), p. 217.
The Synod of Pavia finally ended the centuries-long Schism of Three Chapters, a heresy often dubbed "the Istrian schism" because it was the clergy of the ecclesiastical province of Aquileia, of which Istria formed an important part of, that persevered in this heresy the longest. On the outbreak of this schism, see this document.
Besides this laudatory poem to the deeds of Lombard King Cunipert, customarily attributed to an otherwise unknown Stephanus magister, the synod is only recorded by the Liber pontificalis, Bede the Venerable in his On the Reckoning of Time, and the History of the Lombards by Paul the Deacon (taken verbatim from Bede's narrative); no official acts of the synod survive.
The facsimile is of ms. C, as this is the digitized codex freely available on the official web pages of Biblioteca Ambrosiana of Milan.
The editor has inserted a red arrow on the first folio simply to denote the part of the manuscript hereby edited.
All the images remain under the copyright of Veneranda Biblioteca Ambrosiana.