Henry IV, King of the Romans, donates imperial rights over the Bishopric of Poreč, including the right to appoint and invest its bishops, to the Patriarchate of Aquileia and its Patriarch Henry.
In Christi nomine. Exemplum ex autentico relevatum.
In nomine sancte et individue Trinitatis.a
Henricus divina favente clementia quartus rex.
Si loca venerabilia quodam privilegio dignitatumb a regibus et ac summis viris sublimata gloriosa virtute religiosorum primatum inibi presidentium hoc exigente nostre largitatis munificentia more et exemplo priorum venerando sublimaverimusd, et ad nostri nominis regnique honorem et ad eterne retributionis incrementum id spectare non dubitamus.
Proinde volumus omnium Christi nostrique fidelium, tam futurorum quam presentium, memorie commendare, qualiter nostram excellentiam noster fidelis Henricus patriarcha venerandus adiit obnixe, postulando quatenus nos pro amore divino et pro eius famulatu devotissimo Aquilegenseme ecclesiamf, cui ipseg presidet, aliquo nostre largitatis munere ditaremus et veneraremur.
Annuentes igitur eius non indignam petitionem et eciam ob interventum filii nostri Conradi et fidelis nostris Bourchardih Lausanensis episcopi eti cancellarii consilio et sub testimonio eorum et ceterorum fidelium nostrorum, scilicet Theodoldi Mediolanensis archiepiscopi, Dionisiij Placentini, Gumberti Turinensisk, Ogeriil Iporigensis, Milonis Pitaviensism, Reginoldi Relunensisn, Rolandio Taruisiensis, Ezelonis Vicentini episcoporum, Wecelonisp, Buriandiq capellanorum nostrorum, Regineriir, Adelberti, Ugoniss marchionum, Iohannis de Vidort, Babonis, Gebahardiu, Marquardi nostrorum militum prefate ecclesie nomini sancte Dei genitricis Marie et sancti Hermachorev specialiter attitulate necnon predicto patriarche et successoribus suis pro anime nostre remedio nostrorumque parentum Parentinum Episcopatum in provincia Ystriew situm cum omnibus suis appendiciis nostra regia auctoritate attribuimus, attribuendo in propriumx donamus et in perpetuum transfundimus, ita quidem ut predictus patriarcha suique successores quicquid ad nostri iuris opus pertinebat, ipsi possideant et teneant.
Statuimus etiamy nostra auctoritate, utz episcopus eiusdem Parentine civitatis et clerus et populus per totum Episcopatum servitium nobis debitum Aquilegensi patriarche impendant et, quando episcopus eiusdem loci nature debitum persolverit, iam dictus patriarcha nostro iure, nostro more, nostra lege alium in locuma' eius eligendo pastorali virga et episcopali anulob' investiat, investiendo intronizet, intronizatum more solito ordinet.
In hac ergo largitione nostra precipimus [et]c' precipiendo sanccimus, ut nullus episcopus, dux, marchio, comes nullaque nostri Regnid' magna vel modica persona iam dictam Aquilegensem ecclesiam aut patriarcham pro tempore in ea presidentem de prenominatis et concessis rebus disvestire, molestare, inquietare aut ullam iniuriam inferre presumat.
Si quis vero temerarius, quod non opinamur, istius nostre preceptionis seue' donationis auctoritatem infringere aut ullo modo violare presumpserit, sciat se nostre maiestatis indignationem incurrere et se compositurum mille libras auri probati, medietatem camere nostre, medietatem vero Aquilegensi patriarche.
Ut autem istius nostre largitionis seu traditionis auctoritas stabilis et inconvulsa in evum permaneat, hanc paginam ad id testandum conscriptam et manu propria, ut infra cerni potest, corroboratam nostre imaginis sigillo insigniri iussimus.
Signum domini Henrici quarti regis invictissimif'.
Burchardusg' episcopus et cancellarius recognovit.
Anno Dominice incarnationis millesimo octuagesimo primoh', indictione quartai', tercio decimaj' kalendas augusti, data autem annok' domini Henrici vigesimo septimol', regni vero eius vigesimo quintom'.
Luce, in Christi nomine feliciter actumn', amen.
Ego Walterus Civitatensis auctoritate domini Gregorii Aquilegensis patriarche notarius prescriptum privilegium vidi, legi, tenui et fideliter ascultavi ac de mandato eiusdem venerabili patris domini Gregorii Aquilegensis patriarche mihi facto sub anno Domini millesimo ducentesimo sexagesimo primo, indictione quarta, die quarto decimo intrante novembris in Austria Civitate in patriarchali camera me subscripsi et in publicam formam redegi, nichil addens vel minuens quod ipsius sententiam mutet sive sensum.
Ego Iohannes de Lupico sacri Imperii publicus notarius suprascriptum privilegium vidi, legi, tenui et ascultavi et de mandato supradicti domini G. patriarche Aquilegensis me subscribens signum meum apposui, anno, die et loco et indictione prescriptis.
Ego Conradus imperiali auctoritate notarius suprascriptum privilegium vidi, legi, tenui et auscultavi et de mandato mihi facto a suprascripto domino G. patriarcha Aquilegensi me subscribens signum meum apposui, anno, die, loco et indictione pretitulatis.
a) In nomine—individue Trinitatis] om. C. b) dignitatis virorum C; dignitatum et honorum ed. Gladiss–Gawlik. c) om. C. d) sublimavimus C. e) Aquileiensem C et saepe sic. f) seq. ut add. C. g) om. C. h) Brucohardi C. i) seq. vicarii add. C. j) Dyonisii C. k) Gumberti Turinensis] sic B; Guberti Turinensis C; pro Cuniberti Taurinensis, sicut ed. Gladiss–Gawlik. l) Oggerii C. m) sic B; recte Pataviensis C. n) sic B; recte Bellunensis C. o) Rollandi C. p) Wezelonis C. q) sic B; recte Bernardi C. r) Regenerii C. s) Hugonis C. t) Vider C. u) Gebahard C. v) Hermacore C. w) Istrie C. x) perpetuum C. y) seq. ut add. C. z) om. C. a') loco C. b') annulo C. c') C; om. B. d') seq. persona add. C. e') aut C. f') spatium vacuum reliquit B pro signo Henrici regis quarti. g') Bruccardus C. h') millesimo octuagesimo primo] MoLXXXXIo C. i') IIIIa C. j') tercio decima] XIIIa C. k') autem anno] inv. C. l') vigesimo septimo] om. C. m') vigesimo quinto] XXV C. n') om. C.
“Item privilegium Henrici regis de donatione facta Aquilegensi ecclesie de Episcopatu Parentino.” - Thesauri claritas, opus saec. XIV, ed. Giuseppe Bianchi (Udine 1847), doc. 536, p. 227.
During his stay in Lucca in the summer of 1081, King Henry issued two donation charters to Patriarch Henry of Aquileia, rewarding him for his “most devoted service” by bestowing upon his Church the regalian rights over the Bishopric of Poreč (hereby edited) and the Bishopric of Trieste (edited here), including the right to appoint and invest the bishops. The charters, both of them issued on the same day, are well known for the phrase that describes the king's regalian authority regarding the appointment of bishops, the bone of contention during the fateful Investiture Controversy (nostro iure, nostro more, nostra lege alium in locum eius eligendo pastorali virga et episcopali anulo investiat, investiendo intronizet, intronizatum more solito ordinet).
Within the context of the Patriarchate of Aquileia, these two donations are in a way Henry’s “apology” for the 1079 revocation of the 1077 donation by which the Church of Aquileia was given the County of Istria (see the document and editor’s comments here). In 1093 Henry IV would bestow to the Patriarchate of Aquileia the regalian rights over the Bishopric of Pula, thus completing the subjection of all Istrian bishoprics to Aquileian patriarchs (see the document here).
The publication of the facsimile of B (Venice, Archivio di Stato di Venezia, Miscellanea atti diplomatici e privati, busta 1, document number 22) is granted free of charge by Archivio di Stato di Venezia by way of the “simplified procedure” of publishing archival facsimiles (La circolare della Direzione generale archivi n. 39 del 29 settembre 2017: procedura semplificata: pubblicazioni online che perseguano finalità scientifiche o pedagogiche, non beneficino di inserzioni pubblicitarie o commerciali e non siano soggette ad accesso a pagamento).
Photo by Archivio di Stato di Venezia.
The digital facsimile remains under the copyright of Archivio di Stato di Venezia.