The doge and the Commune of Venice sign a peace treaty with Count Albert III of Gorizia, imposing upon the Gorizian, the defeated party in the conflict, a series of obligations, restrictions, and renunciations aimed at securing the Venetian supremacy in Istria.
In nomine Patris et Filii et Spiritus Sanctia, amen.
Anno nativitatis Domini nostri Iesu Christib millesimo trecentesimo quadragesimoc quarto, indictione duodecima, die vigesimo primo mensis augusti, Veneciis in ecclesia sancte Trinitatis Fratrum de Alemannisd et ante altare maius ipsius ecclesiee, presentibus reverendis viris dominis fratre Iacobo Baduariof ordinis predicatorum subpriore conventus sanctorum Iohannisg et Pauli de Veneciis, fratre Iohanne de Exlinga ordinis sancte Trinitatis de Alemannis, et nobilibus viris dominis Raynerio milite et pincerna de Ostrobizh, Federico pulcravioi de Lonçj milite, Gaisleriok de Staiml milite, Hermacora de la Turem, Iohanne Furlanon de la Ture, Iohanne Fuscareno Sancti Antolini de Veneciis, Iohanne Mauroceno Sancti Paterniani de Veneciis, Baldoynoo Balastrop Sancti Canciani de Veneciis, Nicolino de Fraganescoq Ducatus Veneciarum scriba et aliis testibus ad hec vocatis et rogatis.
Licet suggestio humani generis inimici offensas incitet, discordias provocet et guerrarumr inducats discrimina, tamen commendabile iudicatur, si remedium provide discretionist apponitur, per quod sopiantur iniurie, removeantur scandala et cuiuslibet erroris materia precidatur, ut provisione laudabili periculis obvietur, que iurgiorum fomes producere consuevit.
Sane quidem illustri et magnifico domino domino Andrea Dandulo Dei gratia Veneciarum, Dalmacie atque Chroacieu inclitov duce, domino quarte partis et dimidie tocius Imperii Romanie, et Communi Veneciarum ob multas offensiones, iniurias, derobaciones et damnaw illatas et illata in diversis partibus, terris et locis provincie Istriex suis fidelibus et subiectis in eorum personis, rebus et bonis per egregium virum dominum Albertum Goricie et Tirolis comitemy, seu per servitores aut subditos eius, contra dictum dominum Albertumz comitem eiusque terras et loca legitime et rationabiliter provocatis.
Et propterea inter dictum dominum ducem et Commune Veneciarum ex una parte et dictum dominum Albertum comitem ex altera hostilitera' et armata manu in dicta provincia Istrie guerra incepta, tandem prefatus dominus Albertus comes, reminiscens antique devotionis progenitorum suorum, quam semper gesserunt ad ducale dominium, et de benignitate dicti domini ducis confidentiam sumensb', personaliter Venecias accessitc', ipsius domini ducis et Communis Veneciarum reconciliationem et bonam voluntatem amabiliter postulando.
Itaque post aliquas collationes et tractatus hincinde habitos, interveniente bonorum omnium Largitore, nobilis vir dominus Andreas Michield' de ducali mandato comes Arbensis, syndicuse' et procurator prefati domini ducis et Communis Veneciarum, nomine ipsorum et omnium terrarum, locorum et subditorum suorum et pro eis, ut de ipsius syndicatu constat instrumento publico bulla pendente ducali plumbea bullato et scripto per mef' Nicolaum de Alemanis notarium auctoritate imperiali et scribam ducalis aule sub dictis millesimo, indictione et die,1 et idem dominus Albertus comes, suo nomine et suorum heredum et successorum et nomine omnium terrarum, locorum, servitorum et subditorum suorum et pro eis, ad infrascriptas conventiones, promissiones et pacta unanimiter et concorditer devenerunt – interpretantibus verba sua de lingua Teutonicag' in Latinam, cum nesciret Latinum dictus dominus Albertus comes, fratre Guill(ielm)oh' de Cucoi' Episcopatus Collonie fratre domus sancte Trinitatis de Alemannisj', fratre Conradok' de Bolçano ordinis predicatorum conventus sanctorum Iohannis et Pauli de Veneciis et Laurentio de Lonç scriba domini Henrici comitis Goricie.
[1]l' Imprimis convenerunt, promiserunt et firmaverunt bonam, veram, firmam et perpetuam pacem inter dictum dominum ducem et Commune Veneciarum et ipsum dominum Albertum comitem pro se, heredibus et successoribus suism' et nominibus antedictis.
[2] Item convenerunt et inter se vicissimn' promiserunt, quod castra, muri et fortilitie terrarum seu locorum Tervisiio' et Mumiglanip' prosternantur et ruinentur in totum, et quod de cetero ulloq' unquam tempore nec sub aliquo pretextu vel colorer' in dictis terris vel locis aut aliquo eorum seu aliqua alia parte, terra vel loco intra vallem vel a valle citra non possint refici nec de novo fieri aliqua fortilicia nec castrum alicuius conditionis ullo modo vel ingenio, remanentibus tamen possesionibus et terris dictorum locorum et terrarum Mumiglani et Tervisii sub dominio et protectione dicti domini Alberti comitis, sicut erant ante presentem gueram.
[3] Item convenerunt et inter se vicissim promiserunt, quod homines Montone et alii fideles ets' subditi dicti domini ducis non graventur, nunc vel de cetero, in suis confinibust' vel territoriis, sed permittantur ipsis gaudere pacifice et quiete. Et si occasione confinium vel territoriorum inter dictos de Montona sive alios subditos et fideles dicti domini ducis et dictum dominum Albertum comitem seu aliquos fideles et subditos suos nunc aut aliquo tempore questio aut differentia fuerit, sive fideles et subditi ducales prefati petant, sive ab eis petatur, debeat ipse dominus dux esse iudex et diffinitor questionum et differentiarum ipsarum, mittendo vel committendo cui, ubi et sicut sibi placuerit ad examinandum factum, ad recipiendum et ad habendumu' informationem de iuribus partium et veritatev' questionis seu diferentie, que occurreretw' per testes et instrumenta et omni alio modo qui videbitur dicto domino duci, et ipsax' percepta et habitay', idem dominus dux eam examinet et in facto sentenciet, ordinet, terminet, mandet et diffiniatz', sicut sibi videbitur fore iustum, quama'' sententiam, ordinationem, terminationemb'', mandatum et diffinitionem facere possit, postquam habuerit et receperitc'' informacionem predictam, summarie et de plano et sine strepitu et figura iudicii, et ubi, quando et sicut sibi placuerit, cuid'' sententie, ordinationi, terminationi, mandato et difinitioni partes ipse et quelibete'' ipsarum parere debeant, et eam effectualiter observare et executioni mandare, nec ab ea possint reclamare, nec petere quod reducatur ad arbitrium boni viri, et omni penitus oppositione et contradictione cessantibus.
[4] Item convenerunt et inter se vicissim promisserunt, quod terra Antignane, que capta fuit in presenti guerra et est in dominio et potestate dicti domini ducis, eidem domino Alberto comiti libere restituatur, ita tamen quod ante restitutionem ipsius muri et fortilitief'' dicte terre prosternantur et ruinenturg'' in totum, nec possint de cetero ullo unquam tempore nec sub aliquo pretextu vel colore dicti muri aut fortilitie reficih'', nec ad dictam terram ibi vel alibi aliqui muri vel fortilicie fieri aliquo modo vel ingenio, remanentibus tameni'' possesionibus et terris Antignane sub dominio et protectione dicti domini Alberti comitis, sicut erant ante presentem guerram.
[5] Item convenerunt et inter se vicissim promiserunt, quod dominus Biachinus de Castiono et filii, qui ducali dominio adheserunt in guerra presenti, includantur cum suis servitoribusj'', subditis, bonis etk'' locis in pace presenti, et quod dictus dominus Albertus comes contra eos non attentabit, nec fieri permittet per se aut suos servitores vel subditos nec per terras vel loca sua ullam molestiam, iniuriaml'', offensionemm'' vel damnum nec aliquam novitatem, sed eos cum suis locis et bonisn'' permitteto'' gaudere beneficio huius pacis, salvis tamen iuribus cuiuslibet partium preterquam ratione adhesionis predicte, que una pars ab altera ordinarie et iuridice sine aliqua oppressione vel molestia prosequi et petere possit.
[6] Item convenerunt et inter se vicissim promiserunt, quod dictus dominus Albertus comes non recipiet nec recipi faciet nec permittet in aliqua suarum terrarum vel locorum aliquos qui venirent ad damnificandum terras vel subditos dicti domini ducis, nec eis dabit auxilium, consilium vel favorem, sed eis pocius contradicet et se opponet cum omnibus suis servitoribus et subditis, terris et locis, et intendet toto posse ad damnum et offensionem eorum. Et nichilominus statim, sicut de adventu eorum noticiam habuerit, hoc scribet solicitep'' ipsi domino duci et rectoribus Istrie pro ipso domino duce per litteras et nuncios speciales. Et si pro resistendo eis foret necesariumq'' eidem domino Alberto comiti auxilium dicti domini ducis vel subditorum suorum, aut propter resistentias damnum reciperet in suis terris vel locis, dominus dux prefatus ad reprimendum eos in partibus Istrie dicto domino Alberto comiti dabit suum auxilium et favorem, sicut dicto domino duci videbitur convenire.
[7] Item convenerunt et inter se vicissim promiserunt, quod si aliquo tempore idem dominus dux et Commune Veneciarum habueritr'' in partibuss'' Istrie ullam discordiam vel guerram cum aliqua terra, domino vel communi vel persona aliquat'', quod dictus dominus Albertus comes non possit nec debeat per se aut per servitores, subditos et fideles suos seu per suas terras et loca ullo modo vel ingenio, colore, pretextu vel causa illi terre, domino, communi vel persone cum quo vel qua Commune Veneciarum haberet dictam discordiam vel guerram seu alicui adherenti dicte terre, dominou'', communi vel persone favere nec prebere, personaliter vel realiter, publice vel oculte, aliquod auxilium, consilium vel favorem. Si vero alibi extra provinciam Istrie dictus dominus dux et Commune Veneciarum discordiam vel guerram haberet, idem dominus Albertus comes teneatur notificare dicto domino duci si eum voluerit ad servicium et stipendiumv'' suum, et in casu quo dominus dux vellet ipsum dominum Albertum comitem ad servicium et stipendiumw'' suum, teneatur ipsex'' dominus Albertus comes venire ad stipendium et servicium suum, nec possit in dicto casu illi cum quo Commune Veneciarum haberet guerram servire nec ei dare auxilium vel favorem, publice vel occulte. Si vero dictus dominus dux dictum dominum Albertum comitem nollet ad stipendium et servicium suum, tunc idem dominus Albertus comes per viam stipendii possit illi cum quo Commune Veneciarum guerram haberety'' servire, sicut de sua fuerit voluntate.
[8] Item convenerunt et inter se vicissim promiserunt, quod Pisançer Ançel de Postoina, Gallus et Gallucius de Postoina, qui fuerunt notabiliter culpabiles derobationum factarum ducalibus subditis in partibus Istrie, et alii qui fuerunt principaliter culpabiles derobationis predicte, non includantur in pace presenti, et quod dictus dominus Albertus comes eos nec eorum aliquem, stando declarationi nominum ipsorum, soli assertioni litterarum ducalium, non debeat retinere nec receptari facere vel permittere in aliqua suarum terrarum vel locorum donec erunt in contumacia dicti domini ducis et Communis Veneciarum, nec eis vel alicui eorum prestare contra Commune Veneciarum vel eius subditos aliquod auxilium, consilium vel favorem.z''
[9] Item convenerunt et inter se vicissim promiserunt, quod omnes carcerati in guerra seu occasione guerre presentis, ubicumque et apud quoscumque fuerinta''' et quomodocumque capti sintb''', hinc inde libere relaxentur. Prefatus vero dominus Andreas Michaelc''' comes Arbensis, syndicus antedictus nomine dicti domini ducis et Communis Veneciarum, de solita benignitate dicti Communis remittit dicto domino Alberto comiti et suis fidelibus et subiectis omnes derobationes per eos illatas ducalibus subditis et in eorum bonis et rebus quomodocumque et qualitercumque ante presentem guerram; et e converso, idem dominus Albertus comes remittit eidem domino duci et suis fidelibus et subiectis omnes derobationes per eos illatas subditis dicti domini Alberti comitis sive in eorum bonis et rebus quomodocumque et qualitercumque ante presentem guerram.
[10] Item convenerunt et inter se vicissim promiserunt, quod omnes offensiones et derobationes facte in presenti guerra hinc inde libere remittantur, ita tamen quod, si alique derobationes facte forent ducalibus subditis tempore treugue, quod idem dominus Albertus comes derobationes huiusmodi plene satisfacere teneatur, stando, credendod''' et parendo, tam de raubariae''', si facta fuerit vel non dicto tempore treugue, quam de quantitate et valore ipsius, prius facta de hoc diligenti inquisitione et examinatione per dictum dominum ducem, soli assertioni litterarum dicti domini ducis; et simili modo, si derobationes facte forent per ducales subditos fidelibus dicti domini Alberti comitis tempore treugue, quod Commune Veneciarum derobationes huiusmodi satisfacere teneatur, ita tamen quod de dictis derobationibus, que facte dicerentur tempore treugue fidelibus dicti domini Alberti comitis, esse debeat dominus dux examinator, diffinitor et iudex.
Que universaliter universa et singulariter singula idem dominus Andreas Michael comes Arbensis, vice et nomine quo supra, et dictus dominus Albertus comes Goricie et Tirolisf''', pro se, heredibus et successoribus suis, sibi ad invicem per solemnem stipulationem promiserunt, iuxta tenores et formas superius annotatasg''', attendere et observare, facere et adimplere in singulis capitulis suprascriptis, et non contrafacere vel venire aliqua occasione vel iure, sub pena et in pena marcarum argenti quinque miliah''', tociens committenda et per partem observantem predicta effectualiter exigenda quociens contra ipsa vel ipsorum aliquod per aliquam ipsarum partium fuerit contrafactum vel ventum, ipsaque pena semel vel pluries commissa, exacta vel non, nichilominus omnia et singula supradicta in sua permaneant firmitatei''' semper, sub incursione pene predicte et sub obligatione omnium et singulorum bonorum presentium et futurorum dicti domini ducis et Communis Veneciarum et dicti domini Alberti comitis, heredum et successorum suorum, que bona obligationis iure quelibet dictarum partium pro altera constituit precario nominej''' posidere pro observatione omnium et singulorum predictorum.
Et ultra hoc dictus dominus Andreas Michael syndicus memoratus, habens ad hoc speciale mandatum, in animas dicti domini ducis et Communis Veneciarum, et dictus dominus Albertus comes, corporaliter, tactis sacrosanctis scripturis super altare ipsius ecclesiek''' positis, iuraverunt ad sancta Dei evangelia predicta omnia et singula et infrascripta, prout ad eos spectantl''' ipsosque respiciunt, rata et firma habere et tenere et non contrafacere vel venire de iure vel de facto, sed effectualiter, prout ad eosdem pertinet, adimplere.
Demum idem syndicus, nomine quo supra, et dominus Albertus comes prefatus sibi vice mutua renunciaverunt exceptioni doli mali et in factum conditioni sine causa vel ex iniusta causa, beneficio restitutionis in integrum et exceptioni non factarum pacism''', concordie, stipulationum, conventionum, pactorum, promissionum, obligationum predictorum et suprascriptorum quorumcumque et omni alii iuris canonici et civilis et consuetudinarii, et cuiuscumque alterius auxilio quod alicui dictarum partium posset contra aliam, adversus predicta vel aliquod predictorum quomodolibet suffragari.
Et mandaverunt prefati dominus Andreas Michael comes Arbensis, syndicus quo supra, et dominus Albertus Goricie et Tirolis comes quamplura de predictis fieri instrumenta consoni tenoris per men''' Nicolaum de Alemannis notarium imperiali auctoritate et iudicem ordinarium ac Ducatus Veneciarum scribam et pero''' Guill(ielm)ump''' filium quondam Ugolini de Nascimpaceq''' de Imola imperiali auctoritate notarium.
Et ad maiorem evidentiam et firmitatem omnium predictorum, serenissimus dominus dominus dux iussit presens instrumentum sua bulla pendente plumbea communiri; et similiter dominus Albertus comes prefatusr''' presens instrumentum sui sigilli pendentis munimine roboravit.
(SN) Ego Nicolaus de Alemanis publicus imperiali auctoritate notarius et iudex ordinarius ac Ducatus Veneciarum scriba predictis presens fui rogatusque a supradictis domino Andrea Michael comite Arbensi, sindico quo supra, et domino Alberto comite Goricie et Tirolis in publicam formam scripssi et de mandato serenissimi domini domini Andree Dandulo Dei gratia incliti ducis Veneciarum ex autentico de verbo ad verbum registravi et meum signum apposui consuetum.s'''
a) In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti] In Christi nomine L4. b) Domini nostri Iesu Christi] eius L4. c) quadragessimo L4. d) L4; Alemanis et undique sic P3. e) ecclesię et saepe sic -ę em. L4. f) Badoario L4. g) Ioannis et undique sic L4. h) Ostrobiç L4. i) sic P3: pro purgravio seu burgravio (germ. Burggraf) ; pulchrnivo L4. j) Lenç L4. k) Gayslerio L4. l) Strim L4. m) Turre et undique sic L4. n) Forovilano L4. o) Baldoino L4. p) Ballastro L4. q) L4; Fanganesco P3. r) L4; guerarum et undique guera P3. s) inducit L4. t) provide discretionis] inv. L4. u) Croacię L4. v) inclyto L4. w) L4; danna P3. x) Ystrie et saepe sic L4. y) L4; comittem et saepe sic P3. z) dictum dominum Albertum] dominum Albertum predictum L4. a') L4; ostiliter P3. b') L4; sumes cum sign. abbr. sed sup. primam syllabam P3. c') L4; acessit P3. d') Michael L4. e') L4; sindicus et undique sindicus/sindicatus P3. f') om. L4. g') L4; Teotonica P3. h') Guillo cum sign. abbr. sup. ultimam syllabam P3L4. i') Cucho L4. j') L4; Allemanis P3. k') L4; Corado P3. l') numeros Romanos posuit P3. m') om. L4. n') L4; vicisim et saepe sic P3. o') L4; Tervissii P3. p') Mimiglani et undique sic L4. q') nullo L4. r') L4; collore et saepe sic P3. s') L4; om. P3. t') in suis confinibus] om. L4. u') L4; habendam P3. v') veritatem L4. w') L4; occureret P3. x') ista L4. y') haberi L4. z') L4; definiat P3. a'') tam L4. b'') L4; om. P3. c'') habuerit et receperit] inv. L4. d'') huius L4. e'') quemlibet L4. f'') L4; fortillicie et saepe sic P3. g'') L4; ruynentur P3. h'') L4; reffici P3. i'') om. L4. j'') seq. et add. L4. k'') aut L4. l'') molestiam, iniuriam] inv. L4. m'') offensiones L4. n'') cum suis locis et bonis] L4; om. P3. o'') permittat L4. p'') sollicite L4. q'') L4; neccesarium P3. r'') L4; habuerint P3. s'') in partibus] L4; impartibus P3. t'') persona aliqua] inv. L4. u'') seq. vel add. L4. v'') servicium et stipendium] inv. L4. w'') servicium et stipendium] inv. L4. x'') idem L4. y'') guerram haberet] inv. L4. z'') Item convenerunt—vel favorem] L4; om. P3. a''') sint L4. b''') fuerint L4. c''') L4; Micael P3. d''') L4; crendendo P3. e''') robaria L4. f''') comes Goricie et Tirolis] Goricie et Tirolis comes L4. g''') L4; anotatas P3. h''') L4; millia P3. i''') L4; firmittate P3. j''') om. L4. k''') ipsius ecclesie] ecclesie supradicte L4. l''') L4; septant P3. m''') seq. et add. P3. n''') om. L4. o''') seq. me add. L4. p''') Gulielmum L4. q''') L4; Nasimpace P3. r''') comes prefatus] inv. L4. s''') (SN) Ego Nicolaus—apposuit consuetum] Ego Guilielmus filius quondam Ugolini de Nascimpace de Imola imperiali auctoritate notarius hiis omnibus interfui et de mandato dictorum dominorum rogatus scribere scripsi L4.
1) See doc. 1344_SV.
“Albertum Goritiae comitem, cuius gentes praedatae pluries fuerant districtus civitatum Istriae ducali Dominio subiectarum, domuit anno Domini 1344. Nam, praemissis in Istriam Andrea Mauroceno milite et Marino Grimani in provisores cum armigerum apparatu quos generalis exercitus sequi debebat, cui praefectus erat capitaneus comes Enulphus de Montefeltro, praefatus comes Albertus, timens prudenter futura pericula, sponte se dedit in praedictorum provisorum manibus, offerens eis in omnibus obedire. Qui ipsum ad pacem recipere non valentes, miserunt eum Venetias ducali Dominio praesentandum. Quamvis igitur benignissimus dux receperit ipsum ad pacem, prostratis aliquibus eiusdem comitis castris quae receptaverant praedones et spolia, tamen supradicti duo provisores, qui bona fide et cum honore patriae ipsum comitem supplicem miserant Venetias et a bellando abstinuerant, pecunialiter in Rogatorum Consilio mulctati sunt ad futurorum exemplum, cum fines mandati diligenter custodiendi sint.” – Rafaino Caresini, Chronica, ed. Ester Pastorello, RIS, n.s., vol. 12/2 (Bologna 1922), p. 8.
A relation from 1457 regarding Motovun's boundaries, penned by Antonio Venier and Francesco Cavodelista – soon to be edited here as well (until then, see Kandler's edition).
Count Albert III of Gorizia suffered an ignominious defeat in this war effort against Venice, a battle that started following the depredations of Gorizian ministerials in Venetian Istria. As a defeated party, Count Albert III was forced to sign this peace treaty which heavily favored the triumphant party – Venice.
Although he was allowed to retain lordship over his properties in Istria, Tinjan, Momjan, and Trviž had to be stripped of their walls, and the count had to promise never to erect any other fortifications in these three places. This was a hard blow to the Gorizian lordship in Istria.
More importantly, all existing and future boundary disputes between Venetian and Gorizian subjects were now placed firmly and exclusively in the hands of the Venetian doge and the Commune of Venice. This was another heavy blow to the Gorizian power in the region.
Finally, neither Count Albert III nor any of his subjects or lands in Istria were allowed to shelter or aid in any way enemies of Venice. The Gorizian was required to offer military aid to the Venetians during any hostilities in Istria.
In short, Venice fully used the opportunity opened up by this defeat of Count Albert III, debilitating the Gorizian power in Istria and cementing Venetian supremacy in the region.
Interestingly, Venice endeavored to enforce this treaty in the 15th century, when the Gorizian lordship in Istria was already in the hands of the Habsburgs. The (arch)dukes of Austria refused to do so, arguing that the treaty had originally been made under duress and that it bound only the Gorizians (see Kurelić’s account, cited above). As such, the treaty did not put the numerous boundary disputes in Istria that plagued the relations between Venice and the Habsburgs firmly in the hands of the Venetians as it was not enforceable in the subsequent centuries.