Ulrich, the former margrave of Tuscany, together with his wife Diemot donate the castle of Attimis with the appertaining village, the castle Partistagno, the villages Porzùs, Subìt, Prossenicco, Cergneu, Chialminis, Lucinico, Piedimonte, Orehovlje, Vipolže and Volče, their properties in Breginj and Logje, their allod in Nimis and their court in Ariis, together with their ministerials, to the Church of Aquileia and Patriarch Ulrich II; the ministerials pledge their oath of fealty to their new lord, the patriarch of Aquileia.
(SC)a In nomine Domini.
Anno nativitatisb Domini Mc C LXX, indictione tercia, die lune secundo intrante mense februariid, in presencia infrascriptorum testium.
Wodalricuse quondamf marchio Tuscie et Diemůtg quondamh marchiosanai eius uxor pro remedio animarum suarum et predecessorumj suorum contulerunt puram et meram donationem super altare beatissime Marie virginis et in manu Wodalricik Aquilegensisl ecclesie patriarche et Apostolice Sedis legati:
[1] de castro de Attensm, uti nunc possidet,n et villa sub castro constituta cum omni iure sibi pertinenteo, servis et ancillis ibidem manentibus et peculio ipsorump, et bonis cultis et incultisq, montibus, nemoribus, vallibus, campis, pratis, vineis, piscationibus, venationibus, molendinis, aquis aquarumque decursibusr;
[2] et de castro Pertistayns cum omnibus suis pertinentiis;
[3] ett de villa Porcil;
[4] et de villa Subidu;
[5] et de villav Prosernichw;
[6] et de hoc toto quod habet in Vergin;
[7] et Lůgrex cum villa ety omnibus suis iuribus etz pertinentiis;
[8] et de villa Cernueaa;
[9] et de villa Calminesab;
[10] et deac alodioad quod habet apud Namach;
[11] et deae curia apud Hageaf constituta;
[12] et de villa que vocatur Latinaag;
[13] et de villa que vocatur Predegoiah;
[14] et de villa Rechelach;
[15] et de villa Wipelsachai;
[16] et de villa Wolfschelaj,
et cum omnibus pertinentiis predictorum locorum, vineis, pratis cultis et incultis, nemoribus, piscationibus, venationibus, aquis aquarumque ductibus et cum omniak districtu etal iure predictorum locorum et cum omnibus servis et ancillis et peculiis et rebus eorum in suprascriptisam locis habitantibus.
Insuper infrascriptian prefati iugales donaveruntao infrascriptoap prefato altari Aquilegensis ecclesie et infrascriptoaq prefato Wodalricoar Aquilegensias patriarche et Apostolice Sedis legato ministeriales suos disnimannosat, videlicet: Sifridumau cum filiis quosav habuitaw de domina Det(mu)diax, Conradumay et fratrem cum omnibus filiis et filiabus suis, Conradum de Merlanoaz cum filiis et filiabus suis preterba filiambb eius Diemůtbc, Engelmanum fratrem dictibd Conradi, Henricum de Stratbe, Růbertumbf de Nemachbg, Albertum Clesterbh, Wernardumbi de Gudigbj cum filiis et filiabus, Hechardumbk fratrem eius, Pertoldum de Ruwinbl, Otiliumbm de Ruwinbn cum filiis et filiabus preter unum quem voluntbo, Bertadinbp de Plu...bq cum filiis et filiabus eius preter Octonembr et sororem eius quebs est apudbt Celchanbu, Pelegrinum de Lubidragbv cum tribus sororibus, Henricum de Flamberbw cum duabus sororibus,bx Henricum de Hagby cum uxore et filiis et filiabus eorum, Pertoldum de Hagebz, Henricum de Wipelsachca cum filiis suis, dominamcb Machtildamcc de Prodegoicd cum filiis et filiabus suis, Ottacumce de Foidecf cum sorore eius Margareta, Hirmindeicg de Attens cum filiis et filiabus, Henricum de Attens cum filia, Arponem de Attens, W[o]dalricumch gastaldionemci de Attens, Iohannemcj de Sancto Vito, W[o]dalricumck de Sancto Vito, Iohannem de Versacl. Quibus ministerialibus idemcm marchio Wodalricuscn, omniaco de quibus prius se violenter intromiserat, reddiditcp et tenutam eiscq restituit.
Confirmatum est statim utcr nullus castellanus in eodem castro, videlicet Attens, locetur, nisi quemcs voluntas et consilium ministerialium ad idem castrum pertinentium elegeritct.
Supradictus quoque marchio Wodalricuscu quondam ibidem, antequamcv istam prefatam donationem faceretcw, iuravit super altare beatissime Mariecx virginis quod expediveratcy omnia suprascriptacz a filiabus et a nepote per refutationem quam in eum fecerantda, et quoddb libere possetdc tradere de iure cuicumque volueritdd.
Etde promisit dedf defensare etdg warentare istamdh donationem legitimedi iureiurandodj suprascriptedk prefate ecclesie et domino patriarchedl ab omni homine et quoddm firmam et ratam perpetuo infrascriptamdn donationem habebitdo.
Item domina Diemůtadp quondam marchiosanadq Tuscie iuravit per nuncium suumdr cui ipsa dedit parabolamds iurandi, quod ipsa nulla occasione necdt dotis nec donationis vel cuiuslibet alterius veniet contra infrascriptamdu donationem, seddv semper firmam et inviolabilemdw habebit. Nuncius vero iurandidx fuit Artuwicusdy de curia veteri.
Etdz maior pars dienismanorumea et ministerialium illorum feudum quod habebant a suprascriptoeb marchione, presente eo, aec domino patriarcha receperunted et ei fidelitatem super altare iuraverunt.
Nomina illorum quiee iuraveruntef suprascriptameg fidelitatem sunt hec: Conradus de Cinpicaeh, Sifridusei filius fratris eiusdem, Conradus de Merlaçej, Hengelmarius eius frater, Henricus de Strichaek, Conradus de Franchael, Rodepertus de Nimesem, Adalbertusen Clestenseo, Wariendusep de Gudigeq, Henricus de Frata, Pertoldus de Frata, Henricus de Wipelsacher, Wodarlicuses eius filius, Iohannes de Versaet, Wodalricuseu de Sancto Vito et Wodolricusev de Flagug[n]aew, Odolricusex de Zumpicaey, Ottachusez de Faedesofa. (SC) (SC) (SC) (SC) (SC) (SC)
Actum est hoc in civitate Aquilegensifb ante altare beatissime Marie virginis, presente clero et populo.
Signa testium: Wodolricusfc abbas de Musinichfd, magister Adalbertusfe de Frisachff, Lupardus decanus Aquilegensis, Ionatasfg prepositus Sancti Felicis, Odelscalcus de Rasingfh, Pelegrinusfi prepositus ecclesie Civitatensisfj, comes Wolfradusfk, comes Henricus eius gener de Lexenmuntfl, Cůnradusfm de Fontanabona, Fridericusfn et Artuwicusfo de Cauriagofp, Ottofq de Půchfr, Walterius de Lusiriagofs, Reginardusft de Artignafu, Reginhardusfv de Frata, Noppusfw de Civitate, Walchonusfx de Vendoyfy, Frashaufz de Muriachoga, Herbordusgb de Fagedisgc, Warnerius de Pinzanogd, Warnerius de Glemonage et alii plures testes rogati fuere, scilicetgf a suprascripto marchione et marchisanagg, et predictus marchio et marchisanagh rogaveruntgi suprascriptamgj donationem ut in scriptis redigeretur.
Postea, die mercurii, marchio Wodalricusgk tradidit possessionem de curia de Hage predicto domino patriarche apudgl Hagegm pro omnibus prediis supradictisgn etgo castris, et confessus est Hechardusgp fecisse fidelitatemgq domino patriarche, presentibusgr comite Wolfradogs, Wodalsalchogt, Ionatha, Walterio de Pinzanogu/gv et Cůnone půrgrafgw de Usono, qui etgx superiori donationi affuit, et Conogy eius filiusgz.
Et hoc fuit in Hage in stratamha iuxtahb ecclesiam.
Sequenti vero die veneris, supradictus marchio et marchionissahc in castro de Attens tradiderunthd claves eiusdem castri in manu Wodalricihe Aquilegensis ecclesie patriarche, et miserunt eum per turrim et portamhf in tenutam pro castro et omni[bus]hg possessionibushh supradictishi et datis, presentibus his testibus, quorum nomina hec sunt: comes Wolfradushj, comes Henricus de Lexmunthk, Fridericushl et Artuwicushm de Cauriachohn, Wodolricusho abbas de Mosinichhp, Ionatashq prepositus, Romulushr, Otto de Půchhs, Walterius de Pinzanoht, Gotsalcushu, Hermannushv prepositus Sancti Wodolricihw, Cunohx [půrgraf]hy de Usonohz, Reginhardusia de Petiniaib, Ofradusic de Susano, Walconusid deie Vendoy.
Et eodem die suprascriptusif marchio et marchionissaig exiveruntih de suprascriptoii castro, et possessionemij eiusdem castri et tocius predominiumik suprascriptoil patriarche relinquerunt in presencia suprascriptorumim testium.
Et ibidem Arboin et Henricus de Attens iuraveruntio fidelitatem domino patriarche sicut diesmanniip et feudum quod habebant a marchione ab eo receperunt.
Sanctusiq sacratissime aule iudex omnibusir suprascriptis interfuit testis et vidit et audivit.
(SN)is Ego Iohannes Bonus tabellioit, rogatus aiu suprascriptis iugalibus et dinismannisiv ut superius, heciw scripsi et complevi.
(SN)ix Anno Domini MoCCoXVo, indictione IIIiy, die XIIII exeunteiz mensis iuliija, ego Ottolinusjb Vicentinus sacri palacii notarius ex autenticojc, nichiljd addensje vel minuens quod sententiam mutare possetjf preter notam vel pontum, sumpsijg hoc exemplum etjh scripsi bona fide etji sine fraude.
a) om. F. b) a nativitate RT. c) millessimo F. d) februario RT. e) T; Wdalicus R; Odoricus F. f) om. F. g) Diamouth ex Diamonda corr. al. man. F. h) om. F. i) ex marchiosona corr. al. man. F. j) precessorum F. k) Vorlici F; W. R; Wdalrici R. l) F; Aquileiensis R et undique sic; Aql cum sign. abbr. R sed saepe Aquilegensis loco Aquileiensis. m) Atems et undique sic F. n) seq. (S)(S)(S)(S)(S) add. F; seq. (S)(S)(S)(S)(S)(S) add. RT; profecto sign. insertionis notarii Ottolini Vicentini; in intergrum leg. Camici et sic ed. Blancato; puncta posuit De Rubeis. o) pertinenti F. p) ipsarum F. q) et incultis] om. F. r) ductibus RT. s) F; Prothensteine R; Protesteino T; Perthensteine ed. De Rubeis et Blancato. t) etiam F. u) Subit F. v) et de villa] om. F. w) Prosenich F. >x) Longe F. y) villa et] om. F. z) iuribus et] om. RT. aa) Cergneu F. ab) Calminis F. ac) seq. villa add. F. ad) allidio T; ex alidio corr. R. ae) om. T. af) ex Age corr. T; Age F. ag) R; Latena T; La Cava F; Lasina ed. Muratori et Blancato. ah) Predegon F. ai) Vipestach F. aj) Wopschel F; Wolftechel T. ak) om. F. al) seq. cum add. F. am) istis F; infrascriptis T. an) isti F. ao) F; donavere RT. ap) isti F. aq) isti F. ar) T; W. R; Vorlico F. as) Aquileie T. at) desnemanos T; giesmannos F; dinismannos ed. De Rubeis et Blancato. au) T; Sivridum F; Sifradum R. av) filiis quos] M; bonis quę F. aw) seq. cum domino add. F. ax) Detdi cum sign. abbr. RT; de Frandi F; puncta posuit De Rubeis; Dedi ed. Camici; Deddi ed. Muratori; Detmudi ed. Blancato. ay) Conratum F. az) FT; Melano cum sign. abbr. supra primam syllabam R; Manzano ed. De Rubeis et Blancato; Melano ed. Muratori. ba) pretem F. bb) filium F. bc) T; Diemůr R; Diemet F. bd) eiusdem F. be) Frata F. bf) Iubertum F. bg) FT; ..mach R. bh) FT; Clesta R. bi) Wariunde F. bj) T; ...ig R; Zodich F. bk) Hecardum F; Hercardum T. bl) Zuin F. bm) Ortilium F; Otiliam T. bn) Zuin F. bo) voluit F. bp) T; Be...adin R; Bertaldum F. bq) Plu.. RT; .. F. br) Ottacum F. bs) qui F. bt) aput R. bu) canc. T; Colchum F. bv) Lubigragi T; Lubidruch F. bw) F; Famber RT. bx) Henricum—sororibus] om. F. by) T; Mag R; Hruth F; Hage ed. Blancato. bz) Cage F. ca) Viprestach F. cb) domina T. cc) Machitdum ex Machitdei corr. R; Machtidi cum sign. abbr. T; Machadin F; Mathildem ed. Blancato. cd) Predegon F; ex Pedegoi corr. T. ce) F; Otaccum RT. cf) de Foide] Fanede F; Faide ed. De Rubeis et Blancato. cg) Nirmeden F. ch) Wdalricum R; Vudalricum T; Vodorlicum F. ci) misterialem F. cj) Ioannem FT et saepe Ioannes loco Iohannes. ck) Wdalricum RT; Odoricum F. cl) Ustia F. cm) ibidem F. cn) W. R; Wdalricus T; Vodorlicus F. co) omnibus F. cp) redidit T. cq) eius T. cr) et F. cs) qui FT. ct) ellectionem faceret F. cu) W. R; Wdalricus T. cv) autem quam T. cw) supradictus—faceret] om. F. cx) om. F. cy) F; expedierat R; espedierat T. cz) omnia suprascripta] om. F; omnia infrascripta T. da) fecerat F. db) que FT. dc) possit F. dd) nullu cum sign. abbr. F. de) etiam F. df) sic FRT; ea ed. Muratori et Blancato. dg) F; om. RT. dh) infrascriptam T. di) legittime F. dj) ex iurerando corr. F. dk) isti F; infrascripte T. dl) seq. (S)(S)(S) add. F; seq. (S)(S)(S)(S)(S)(S) add. RT; profecto sign. insertionis notarii Ottolini Vicentini; in intergrum leg. Camici et sic ed. Blancato; puncta posuit De Rubeis. dm) et quod] per F. dn) istam F. do) habere F. dp) Diameta F. dq) marchisana T. dr) nuncium suum] inv. F. ds) F; parabulam RT. dt) nomine F. du) istam F; suprascriptam ed. Blancato. dv) F; set RT. dw) F; inviolatam RT. dx) iuratus F. dy) Artichus F. dz) veteri et] om. F. ea) chiesmanorum F. eb) illorum—suprascripto] om. F; infrascripto T. ec) et F. ed) venerunt F; venierunt T. ee) seq. interfuerunt canc. F. ef) F; iraverunt R; iuravere T. eg) istam F; infrascriptam T; isstam ex sstam cum sign. abbr. corr. R. eh) Crapicha F. ei) Fruridus F. ej) F; Me...gar R; Mergai T. ek) Hengelmarius—Stricha] om. F et puncta posuit. el) Conradus de Francha] F; om. RT. em) Nimas F. en) F; Adelbertus RT. eo) Alastens F; Alestes T. ep) Vorgendus F. eq) de Gudig] om. et puncta posuit F. er) Pilistach F. es) Worlicus et F; Wdolricus RT. et) Ustia F. eu) Odorlicus F; Wdalricus RT. ev) Odorlicus F; Wdolricus RT. ew) Fagagna F; Flaguga RT; Flagugna ed. Blancato. ex) Odorlicus F. ey) Zupincha F; Zumpita R; Zunpita T; Zumpica ed. De Rubeis et Blancato. ez) F; Ottaccus R; Ottacus T. fa) Fadesia F. fb) F; Aql cum sign. abbr. R; Aquileie T. fc) Vodorlicus F; Wdolricus RT. fd) F; Musinih R; Musiniho T. fe) T; Adelbertus R; Adalpertus F. ff) F; Frisac RT. fg) Homotas F. fh) Lasing F; Reising T. fi) F; Piligrinus RT. fj) F; Civitatis RT. fk) Walfrandus F. fl) Lescuranto F. fm) Conradus F. fn) Federicus F. fo) Artichus F. fp) Chiavoriacho F. fq) Ottacho F. fr) Purch F. fs) Luseriaco F. ft) Leonardus F. fu) Artenea F. fv) Leonardus F. fw) Nippus F. fx) Waltonus F; Walcherius T. fy) T; Vendoio F; ...endoy R. fz) Franciscus F; Frascau T. ga) F; Muruh R; Muruch T. gb) T; Erbordus R; et Ordus F. gc) F; Fagedes RT. gd) F; Pinhno cum sign. abbr. R; Pinchano T. ge) F; Clemona RT. gf) om. F; silicet T. gg) marchionissa F. gh) et predictis—marchisana] om. F. gi) F; rogavere R. gj) istam F; istam cum sign. abbr. R; infrascriptam T. gk) T; W. FR. gl) F; aput RT. gm) Hagem F. gn) FT; superius dictis R. go) de F. gp) Hecardus F; Hercardus T. gq) in utilitatem T. gr) F; presente R. gs) Walfredo F. gt) Wacelsacho F; Wdalsalcho R; Wodelsalcho T. gu) Pinhano T. gv) Ionatha—Pinzano] om. F. gw) pingrafo F. gx) etiam F. gy) Ceno F. gz) filiis F. ha) stupam F. hb) F; iusta RT. hc) marchisana F; marchionisa T. hd) F; tradidere RT. he) Vorlici F; W. R; Wdelrici T. hf) ex predictam corr. F. hg) omni FR; eius T. hh) possessione F. hi) F; superius dictis RT. hj) Walfredus F; Walfradus T. hk) Lescurato F. hl) Federicus F. hm) Artichus F; Hartuicus T. hn) Cavoriacho F; Cauriach R. ho) Odorlicus F; Wdolricus RT. hp) FT; Mosinih R. hq) Honatas F. hr) Peromulus F. hs) Purch F. ht) F; Pinchano RT. hu) Worsalcus F. hv) F; Hermanus RT. hw) Vodorlici F; Wdolrici R. hx) F; Cu.. RT. hy) om. F; puncta posuit RT; em. Blancato. hz) Useno F. ia) Bernardus F. ib) Retinia F; Petinia T; Petina R; pro Artinia, sicut ed. Blancato. ic) Orfrandus F. id) Walchonus F. ie) om. F. if) infrascriptus T. ig) marchisina F. ih) F; exivere RT. ii) infrascripto T. ij) F; possessione RT. ik) predii F; predominii T. il) infrascripto T. im) istorum F; istorum cum sign. abbr. R; infrascriptorum T. in) Arbenus F. io) F; iuravere RT. ip) F; dienisermanni R; diensermanni T. iq) Sarnetus F. ir) iter. T. is) om. F. it) tabelio FT. iu) et F. iv) et dinismannis] om. F. iw) om. F. ix) om. F. iy) tercia F. iz) om. F. ja) mensis iulii] F; mense iulio RT. jb) T; Ottalinus F; Otolinus R. jc) antiquo F. jd) nihil F. je) F; adens RT. jf) possit F. jg) F; sumsi R; sumsi ex sumpsi corr. T. jh) F; om. RT. ji) om. F.
Emperor Frederick I’s confirmation of 1180 – soon to be edited here.
Emperor Henry VI’s confirmation of 1193 – soon to be edited here.
Emperor Frederick II’s confirmation of 1214 – soon to be edited here.
Emperor Frederick II’s confirmation of 1220 – soon to be edited here.
“In decimo quarto [scrineo]: [om.] Et donatio specialis castri de Attens cum villa et omnibus iuribus.” – Thesauri claritas, opus saec. XIV, ed. Giuseppe Bianchi, Thesaurus ecclesiae Aquileiensis (Udine 1847), n. 14, p. 18.
Ulrich of Attimis, the former margrave of Tuscany, was a blood relative of Aquileian Patriarch Ulrich II of Treffen (Hausmann, cited above). He married Diemut, the daughter of Conrad, the advocate of the Church of Aquileia (1102) and the son of Count Udalschalk of Lurngau, and Mathilde, the daughter of Burchard II of Moosburg, margrave of Istria (c. 1091 – c. 1104) and the former advocate of the Church of Aquileia (before the title passed on to his son-in-law Conrad). From Diemut, Ulrich inherited Attimis and other possessions in Friuli which he bestowed onto his relative Patriarch Ulrich II and the Church of Aquileia with this donation charter.
Ulrich of Attimis had no surviving male heirs, only a daughter, Liutgard, who married into a ministerial family, the service nobility of Manzano. Liutgard and Henry of Manzano had a son, Conrad (who inherited the name of Liutgard’s maternal grandfather). This Conrad of Manzano would later try to reclaim his maternal grandfather’s possessions in Attimis (cf. Heinrich Appelt (ed.), MGH, DD 10, vol. 3 (Hannover 1985), doc. 680, p. 196 = Helmut Plechl (ed.), Die Tegernseer Briefsammlung des 12. Jahrhunderts, MGH, Briefe d. dt. Kaiserzeit 8 (Hannover 2002), doc. 63, pp. 85–86), but the properties would eventually be confirmed by Emperor Frederick I as the secular possession of the Patriarchate of Aquileia, a charter that would be reissued several times by later kings and emperors (cf. Medieval Recollections above).
The publication of the facsimiles of F (Venice, Archivio di Stato di Venezia, Consultori in iure, ms. 366/3, fols. 30v-33r) is granted free of charge by Archivio di Stato di Venezia by way of the “simplified procedure” of publishing archival facsimiles (La circolare della Direzione generale archivi n. 39 del 29 settembre 2017: procedura semplificata: pubblicazioni online che perseguano finalità scientifiche o pedagogiche, non beneficino di inserzioni pubblicitarie o commerciali e non siano soggette ad accesso a pagamento).
Photos by the editor.
The digital facsimiles remain under the exclusive copyright of Archivio di Stato di Venezia.