A peace treaty is reached between Aquileian Patriarch Raymond della Torre and his advocate Albert, Count of Gorizia, together with his allies which included the Commune of Koper and Piran.
In Christi nomine, amena.
Anno Domini millesimo ducentesimo septuagesimo quinto, indictione tercia, die lune, quarto die exeunte februario, in Civitate Austria in palacio patriarchalisb, presentibus fratre Petro Gaudinoc, fratre Henrico de Pisino conventus predicatorum de Civitate, et Dominis Rainerio de Pirovano, Alberto de Sextod ordinariis Mediolanensibus, Alberto preposito Laudonensi, magistro Nicholao de Lopicoe decano, Civitatensi capellano, fratre Pagano Lovono ordinis humiliatorum, domino Braidof Mediolanensig procuratore, comite Folchino de Camisano, Uberto Cagatosicoh, Petro de Novate, Richo de Carençanoi, Philipoj de la Turrek, Martino de Cirnusco, militibus reverendil patris domini R. Dei gratia Patriarche Aquilligensism ecclesie Con[on]en de Mimiglano, Bonefacioo quondamp domini Nasinvereq de Pola, et aliis multis.
Humani generis inimico quir bonum pacis per discordie semen arcum semper et ubique propendits procurante, inter reverendum patrem et dominum R[aymundum] Dei gratia sancte sedis Aquilligensis patriarcham et Aquilligensem ecclesiam ex parte una et nobillemt virum dominum Albertum comitem Goricie pro se et civitate Iustinopolitana et pro Pirano et eorum fautoribus ex altera diu viguitu discordie acv guerre discrimen per quod utrinquew strages horum locorum incendia imox depopulationesy etiam et rerum dispendiaz plurima provenerunt.
Sed tandem illo cuchoperantea' qui bonorum omnium est auctor ad talem concordiam devenerunt, videlicet quod predictus dominus Albertus comes Goricie promisit precipueb' et absolute se daturum et consignaturum castrum Cormonis in potestatem nobilium virorum dominorum Monfloriti de Pola et Hugonis de Duino usque ad proximum diem mercurii per totum diemc' sine preiudicio tenute ipsius dominid' comitis in toto castro supradicto. Qui dominus Monfloritus proe' proximo mense venturof' tenere debeat et facere custodiri unam turrim, scilicet illam que est super portam castri, et dominus Hugo de Duino tenere debeat et facere custodiri aliam turrim dicti castri. Et postea singulis sequentibus mensibus dicti domini Monfloritus et Hugo turres ipsas inter se permutare debeant, seu canbiareg'. Et in toto dicto castro stare non debeant alie persone nec habitare, nisi ille que de mandato dictorum dominorum Monfloriti et Hugonis custodierint dictas turres. Dominus quoque patriarcha illis custodibus, quos dominus Monfloritus et dominus comes illis custodibus quos dominus Hugo de Duino in dicto castro locandos duxerinth', promiserunt et tenenturi' in expenssisj' necessariis providere, tali interposita condicione et pacto quod predictus dominus Albertus comes stabit in iudicio coram predictok' domino patriarcha presentibus liberisl', vasalism' ac ministeriallibusn' de Foriiuliio' in Campo Formio responsurus de omni iure quod dominus patriarcha vel aliquis de sibi subiectis haberep' videbiturq' in dicto castro quandocumque idem dominus Albertus comes ab excomunicatione qua tenetur fuerit absolutus, ita tamen quod liceat utrique parti appellare a sententia qua forte aliqua ipsarum partium se crederet agravatam.
Et ibidem memorati domini Monfloritus et Hugo, de communir' consensu et unanimi voluntate predictorum dominorum patriarche et comitis, as' sancta Dei evangelia corporaliter iuraverunt tenere ac fideliter conservare seu conservarit' facere dictum castrum Cormonis donec, tam super principali causa ipsius castri quam super appellatione si aliqua partium appellareu' contingerit, iustitia plena cognita fuerit et finita; nec inferre seuv' inrogariw' permiterex' de ipso castro extray' alicuiz' personea'' dampnumb'' aliquodc'' vel iacturam. Et promiserunt sub eodem iuramento quod cognita iusticia et finita dabunt et asignabuntd'' predictum castrum Cormonis illi domino qui illud obtinuerit iusticia mediante, itae'' quod si dicti Monfloritus et Hugo vel alter eorum ante decisionem dicte cause, quod absitf'', deceserintg'', heredes ipsorum tenere debeant dictum Castrum et ad predicta omnia modo simili teneantur.
Item nobiles viri domini Valterus, Bertoldush'', Ascuinus de Varmo, Iohannes de Çuchola, Nicholaus de Budrio, Iohannes de Mançano, Girardinus de Ravenstain, Strofinus de Utino, Sibellus de Monteregali, Iacobus de Arcano, Lenardaciusi'' de Braçacho, Henricusj'' domini Iuanik'' de Civitate, Andreas de Canusiol'', Osalcusm'' de Sacileto, Luvisinusn'' de Laquao'', Çanutus de Castro Veneris, Rodulfus de Melsp'', Diatricusq'' de Sacilo, Hugo de Medea, Achilotusr'' de Sacilo, et Ascuinus de Tricesimo ex parte domini Patriarche, et domini Henricus de Pisino, Philipuss'' de Raspurgt'', Iacobus de Ragonia, Conradus de Ungerspach, Henricus de Gredasella, Albertus de Grifenstanu'', Federicus de Mimiglano, Folcherus de Rifinbergv'', Wolricusw'' de Mimiglano, Oto de Ragonia, Almericus de Golpurgx'', Volvelinusy'' de Flagonia, Wernardusz'' de Rençagoa''', Wulvigusb''' de Peuma, Andreas de Peuma, Mainardus et Pernardusc''' fratres de Floiana, Wolricusd''' filius Domini Svarcemanie''' de Cormono, Albertus de Svarcenechf''', et Valconusg''' de Ungerspach ex parte domini comitish''' ai''' sancta Dei evangelia singulariter singuli iuraverunt corporaliter, exceptis Folcherio de Rinfinbergj''', Odorico de Mimiglano et Alberto de Svarcenechk''' qui solum data manuali fide promiserunt.
Et insuper domini Albinusl''' Paduanus, Carstus de Mirxam''', Çanetusn''' de Ursoo''', Varinus Hengeldei, Ricardinus Blaionus, Iohannes de Dietalmo, Almericus Spandinumep''', Lançalotusq''' Paltonusr''', Facina de Tarsia, et Naçarius Bertulini cives Iustinopolitani procuratoress''' Iustinopolitane civitatis, prout patet pleniust''' in quodam instrumento plubicou''' confecto manu Iohannis Hengeldei notarii cuius notatur infrav''' pro se ac in animas hominum dicte Communisw''' de Iustinopoli una cum dictis ministerialibus ax''' sancta Dei evangelia corporaliter iuraverunt astare dominis Monflorito et Hugoni predictis contra dominos patriarcham et comitem et quemlibet alium hominem qui eos presumeret offendere vel gravare ante cognitionem de dicto castro vel post, ut superius est expositum, ita quod predictum iuramentum nulumy''' preiudicium gingetz''' domino patriarche vel domino comiti si inveniretur quod aliquis de predictis pro dalesmanoaa 1 domini Patriarche qui esset domini comitis. Et e converso, si aliquis iurasset pro domino comite qui pertineretbb domino patriarche.
Item quod dominus comes Albertus debetcc restituidd in omnes suas poscescionesee et tenutas quas habuit ipsius pater dominus Mainardus comes pie memorie, sicut habuit ipsa die et tenuit cum vivus et mortuusff fuit. Similiter omnes sui ministeriales et proprii homines restituantur in eam poscescionemgg quam habuerunt die mortis domini comitis prenominati. Coadiutores vero sui et fautores restituantur in eademhh tenutam et poscescionemgg quam habuerunt tempore captionis domini G.ii patriarche, exceptis bonis venditis veljj obligatis, quod probari posset per instrumenta plubicakk, sive [que] essentll per dominum Mainardum antiquum comitem vel dominum Mainardum vel dominum Albertum fratres comites aliquo modo vendita vel obligata per eorum homines vel fideles. Et e converso, bona autem domini patriarche restituantur et omnium suorum fidelium, nisi etiammm essent per dictum patriarcham vendita vel obligata vel aliquos exnn suis, ut superiusoo est expresumpp.
Item super facto Glemone dominus patriarcha ellegitqq in suum arbitrum pro parte sua dominum R. de Pirovano ordinarium Mediolanensem et capellanum suum, et dominus comes ellegitqq pro parte sua dominum Odoricum de Rinfinbergrr seniorem in suum arbitrum, dantes eisdem plenariam potestatem dicendi et sententiandi super comutacioness dicti loci, ita denique ut pro tantistt bonis seu iuribus que ipsius pater dominus Mainardus comes habuit in dicta civitate vel exsteriusuu ipsi nuncvv domino comiti Alberto congabium conpeseturww. Qui duo arbitri tercium elligeritxx si non poterunt concordare, ita ut ipsi tres infra duos menses postquam hoc per dominum patriarcham vel per dominum comitem fuerit denunciatum, sentenciam proferrent de canbioyy nominato.
Item dominus patriarcha asignavitzz et dedit dominis Monflorito et Wgoniaa' de Duino sentenciam olim latam per dominum ducem Karintie tenendam usque dum cognoscatur iustitia de castro Cormonis, qua cognita, dicta eentencia inrevocabiliterbb' destruatur.
Item dominus patriarcha pro parte sua dominum Gothofredum de la Turre marchionem Istrie et dominus Albertus comes pro parte sua dominum Henricum de Pisino in communes arbitros elligeruntcc', dantesdd' eis plenariam potestatem dicendi et arbitrandi sicut eis melius videbitur super facto captionis olim domini G. Patriarche et super omnibus et singulis dampnis, iniuriis et offensionibus illatis per dominum comitem supradictum et suos, et per Iustinopolitanam civitatem et coadiutores et fautores suos quoslibet hinc et inde, ac de his omnibus que Iustinopolitani ante captionem domini G. patriarche Parentinis intulerunt, et eee' converso, super dampnis omnibus et iniuriis atque offensionibus illatis per dominum patriarcham, coadiutores et fautores suos domino comiti, fautoribus et servitoribus suis.
Item omnes securitates et promissionesff' facte in preiudicium eccllesie Aquillegensisgg', et e converso, in preiudicium domini comitis a captione domini G. patriarche irrite sint et vane ac penitus casse, et quod amodohh' in antea sacramentaii', obligationesjj' et pene nulumkk' predicto domino patriarche aut Aquillegensi eccllesie vel domino comit vel eius heredibus preiudicium gingetll' ulomm' modo.
Item dominus patriarcha dabit operam efficacem bona et pura fide pro suis iuribus atque posse circa dictumnn' Appostolicum et Appostolicamoo' Sedem ut dominus comes cum omnibus suis quipp' sunt excomunicationis vinculo inodatiqq', ab excomunicatione huiusmodi absolvantur, et hoc antequam ius cognoscatur de castro Cormonis.
Item omnia ablata et dampnarr' data infra treguas debeant restitui vel satisfieri et omnes capti infra treguas relaxenturss'. Et si aliqui pro sua relaxatione fecerunt aliquam securitatem, illa remitaturtt'. Et si forsamuu' alquivv' solverent, illud restituatur. Et insuper, si aliqui vel aliquis capti etiamww' tempore guerre detinentur, libere relaxentur. Et securitates omnes, si quas fecerunt, remitanturxx'.
Item super ablatis in treguis hinc inde, quodyy' dominus patriarcha pro parte sua in Foriuliizz' dominum Nicholaum de Budrio et in Istria dominum Nasiveramaa'' de Pola, et dominus comes in Foriuliibb'' dominum Albertum de Grifenstancc'' et in Instriadd'' dominum Henricum de Pisino in suos arbitros elligeruntee'' a die presenti usque ad tres menses proxime venturos, qui infra quindecim dies postquam eis ab aliqua parcium denunciatum fuerit, questiones super ablatis audire et determinare et facere satisfieriff'' teneantur.
Memoratus insuper dominus patriarcha nomine suo et successorum suorum stipulationegg'' solempni promisit, et prefactushh'' dominus comes ad sancta Dei evangelia corporaliter iuravit firmam pacem amodoii'' inter se ad invicem et omnia et singula sapradicta inviolabiliter observare pro se et suis heredibusjj'' et non contravenire aliqua occasione vel exceptione sub pena trium millium marcharum denariorum Aquilligensium, et pena soluta vel non, omnia predicta obtineant plenisimamkk'' firmitattemll''.
Tenor procurationis Iustinopolitanorummm'' talis est: [doc. 1275_PCC, premite hic ut id ostendat]
In Christi nomine.
Anno Domini millesimo ducentesimo septuagesimo quinto, indictione tercia, die duodecimo exeunte februarii, in civitate Iustinopoli, in Maiori Consilio more solito congregato, presentibus dominis Warnerio de Gilago, Petro domini Vercii, Simone de Tarsia, Iohanne de Grena, Almerico de Largento, et aliis multis.
Nos Aurius Poltonus, Bonefacius Hengeldei et Almericus de Sardio consules predicte civitatis de Iustinopolis cum voluntate et consensu totius Minoris et Maioris Conscilii et totius Communis Iustinopolis, damus et concedimus plenam licentiam et libertatem nobilibus civibus nostris, videlicet dominis Albino Paduano, Carsto de Mirxa, Çaneto de Urso, Warino Hengeldei, Ricardino Blaiono, Iohanni de Dietalmo, Almerico Spandinume, Lanceloto Paltono, Facina de Tarsia, Naçario Bertulini iurandi ad sancta Dei evangelia, omni fraude remota, in animas nostri Communis et cunctorum civium prescripte civitatis cum ministerialibus dominorum patriarche et comitis unanimiter cum eis astare dominis Monflorito et Wgoni de Duino contra memoratos dominos patriarcham et comitem si eos presumerent offendere vel gravare seu molestare ante vel post cognitionem castri Cormonis, vel aliter prout prescriptos dominos patriarcham et comitem fuerit stabilitum, ita quod predicti cives nostri vinculo iuramenti nostra auctoritate predictis dominis Monflorito et Hugoni nostram promittere possint auxilium et favorem.
Promittentes nos per Minus et Maius Conscilium et per predictum Commune omnia et singula que predicti cives suo iuramento duxerint promitenda in predictis, vel circa predicta, omni fraude remota et malicia, inviolabiliter observare et non contravenire aliqua occassione vel exceptione.
Ego Iohannes Hengeldei incliti G. marchionis notarius Istrie atque Carniolle his omnibus interfui, rogatus scribere scripsi et roboravi.
In quorum evidenciam ac maius robur memorati dominus patriarcha et comes presens instrumentum fecerunt suorum sigillorum pendencium munimine roborari.
Ego Iohannes Hengeldei etnn'' incliti G. marchionis Istrie atque Carniolleoo'' notarius de mandato supradictorum dominorum patriarche et comitis cum Henrico Civitatensi notario presens instrumentum scripssi etpp'' in formam plubicam reducendo.
a) om. Kandler. b) in palacio patriarchalis] om. Kandler. c) Gandino ed. Kandler. d) Urbe ed. Kandler. e) Lupico ed. Kandler. f) Braide ed. Kandler. g) Mediolanensis ed. Kandler. h) Tossico ed. Kandler. i) Carenzino ed. Kandler. j) Philippo ed. Kandler. k) Philipo de la Ture] subsignavit A. l) seq. in Christo add. Kandler. m) sic A et saepe sic; Aquilegensis ed. Kandler et undique sic. n) Cone A; Conone ed. Kandler. o) Bonifacio ed. Kandler. p) W. ed. Kandler. q) Nasinverre ed. Kandler. r) seq. in add. Kandler. s) protendit ed. Kandler. t) sic A; nobilem ed. Kandler. u) magne ed. Kandler. v) et ed. Kandler. w) utrisque ed. Kandler. x) cum ed. Kandler. y) depopulatione ed. Kandler. z) distructione ed. Kandler. a') sic A; cohoperante ed. Kandler. b') expresse ed. Kandler. c') per totum diem] pro tenere dictum ed. Kandler. d') ipsius domini] predicti ed. Kandler. e') a ed. Kandler. f') munitam ed. Kandler. g') sic A; cambiare ed. Kandler. h') quos dominus Monfloritus et dominus comes illis custodibus quos dominus Hugo de Duino in dicto castro locandos duxerint] sic A: fort. pro quos dominus Monfloritus et dominus Hugo de Duino in dicto castro locandos duxerint. i') teneantur ed. Kandler. j') sic A; expensis ed. Kandler. k') reverendo ed. Kandler. l') aliis ed. Kandler. m') vassallis ed. Kandler. n') sic A; ministerialibus ed. Kandler. o') Forojulii ed. Kandler. p') habere ed. Kandler. q') videlicet ed. Kandler. r') coi cum sign. abbr. A; comuni ed. Kandler. s') ad ed. Kandler. t') ex conservare corr. A; conservare ed. Kandler. u') appellari ed. Kandler. v') sed ed. Kandler. w') integre ed. Kandler. x') providere ed. Kandler. y') ex ed. Kandler. z') aliena ed. Kandler. a'') persona ed. Kandler. b'') dampna ed. Kandler. c'') aliqua ed. Kandler. d'') sic A; assignabunt ed. Kandler. e'') facta ed. Kandler. f'') ex absint corr. A. g'') sic A; decesserint ed. Kandler. h'') Valterus, Bertoldus] Valterbertoldus ed. Kandler. i'') Leonardus ed. Kandler. j'') Henrico ed. Kandler. k'') Francisci ed. Kandler. l'') Canussio ed. Kandler. m'') Ossalcus ed. Kandler. n'') Lurisinus ed. Kandler. o'') Luqua ed. Kandler. p'') Racle ed. Kandler. q'') Dietricus ed. Kandler. r'') Achilles ed. Kandler. s'') Philippus ed. Kandler. t'') Raspurch ed. Kandler. u'') sic A; Greifenstain ed. Kandler. v'') Rifinberch ed. Kandler. w'') Odoricus ed. Kandler. x'') Golpurch ed. Kandler. y'') Wolvillus ed. Kandler. z'') Meinardus ed. Kandler. a''') Reagas ed. Kandler. b''') Nicolaus ed. Kandler. c''') Bernardus ed. Kandler. d''') Volricus ed. Kandler. e''') Swarcemani ed. Kandler. f''') Swarzenech ed. Kandler. g''') Val. Conradus ed. Kandler. h''') Valconus—comitis] subsignavit A. i''') ad ed. Kandler. j''') Rimfimberch ed. Kandler. k''') Svarznech ed. Kandler. l''') Albertino ed. Kandler. m''') Miriza ed. Kandler. n''') Zanettus ed. Kandler. o''') Upso ed. Kandler. p''') Spandinue cum sign. abbr. supra ultimam syllabam; Spandinuce ed. Kandler. q''') Lancellotus ed. Kandler. r''') Paltoni ed. Kandler. s''') procuratorem ed. Kandler. t''') plene ed. Kandler. u''') sic A; publico ed. Kandler. v''') cuius notatur infra] nominate Civitatis in ed. Kandler. w''') Comunitatis ed. Kandler. x''') ad ed. Kandler. y''') nullum ed. Kandler. z''') sic A: pro gignet, sicut ed. Kandler. aa) pro dalesmano] om. Kandler et puncta posuit. bb) pertineat ed. Kandler. cc) debeat ed. Kandler. dd) restare ed. Kandler. ee) sic A; possessiones ed. Kandler. ff) mortalis ed. Kandler. gg) sic A; possessionem ed. Kandler. hh) eamdem ed. Kandler. ii) sic A: pro Gregorii. jj) seq. vel iter. A; vel aliter ed. Kandler. kk) sic A; publica ed. Kandler. ll) sive essent] sine contradictione ed. Kandler. mm) om. Kandler. nn) de ed. Kandler. oo) supra ed. Kandler. pp) expositum ed. Kandler. qq) sic A; elegit ed. Kandler. rr) Rinfinberch ed. Kandler. ss) commutacione ed. Kandler. tt) tenutis ed. Kandler. uu) extra ed. Kandler. vv) ipsi nunc] ipsius cum ed. Kandler. ww) congabium conpesetur] sic A: pro concambium compensetur; congregabuntur composituri ed. Kandler. xx) eligant ed. Kandler. yy) sic A; cambio ed. Kandler. zz) assignavit ed. Kandler. aa') sic A: pro Hugoni, sicut ed. Kandler. bb') sic A; irrevocabiliter ed. Kandler. cc') eligerunt ed. Kandler. dd') dominus patriarcha—elligerunt dantes] subsignavit A. ee') ex ed. Kandler. ff') promisiones ed. Kandler. gg') eccllesie Aquillegensis] sic A; ecclesie Aquilegensis undique ed. Kandler. hh') de nunc ed. Kandler. ii') sacramento ed. Kandler. jj') obligantur ed. Kandler. kk') sic A; nullum ed. Kandler. ll') sic A: pro gignent; insequeretur ed. Kandler. mm') sic A; ullo ed. Kandler. nn') circa dictum] in Cathedram ed. Kandler. oo') Appostolicum et Appostolicam] sic A; Apostolicam et Apostolicam ed. Kandler. pp') sicut ed. Kandler. qq') innodati ed. Kandler. rr') ex damna corr. A. ss') relaxerentur ed. Kandler. tt') remittatur ed. Kandler. uu') forsan ed. Kandler. vv') aliquid ed. Kandler. ww') in ed. Kandler. xx') remittentur ed. Kandler. yy') hinc inde quod] ... in q. ed. Kandler. zz') Forojulio ed. Kandler. aa'') Nasinverram ed. Kandler. bb'') Forojulii ed. Kandler. cc'') Greifenstain ed. Kandler. dd'') sic A; Istria ed. Kandler. ee'') sic A; elegerunt ed. Kandler. ff'') seu fieri ed. Kandler. gg'') desponsione ed. Kandler. hh'') sic A; prefatus ed. Kandler. ii'') ambo ed. Kandler. jj'') tenere ed. Kandler. kk'') plenissimam ed. Kandler. ll'') sic A; firmitatem ed. Kandler. mm'') Iustinopolitane ed. Kandler. nn'') sic A; Carniole ed. Kandler. oo'') om. Kandler. pp'') om. Kandler.
1) The term dalesmano is a contamination of the original Germ. term Dienstman, that is, a ministerial. In Friuli, the term is used sporadically and rendered in a variety of forms: disman/us, dalesman/us, denesman/us even gisman/us. According to Mauro Bacci, this term is synonymous with the Latin ministerialis. See more in Mauro Bacci, I ministeriali del Patriarcato di Aquileia (Padua 2003), pp. 30–33.
"Item facta fuit compositio sub certis articulis et pactis inter dominum Raymundum patriarcham Aquilegensem ex una parte et nobilem virum dominum Albrettum comitem Goricie et Iustinopolitanos et eorum fautores ex altera anno Domini MCCLXXV, die IV exeunte februario, in Civitate Austria, in palatio patriarchali." – Iulianus, Civitatensis chronica, cap. 19, ed. Giovanni Tambara (Città di Castello 1905), p. 10.
The famous treaty between Patriarch Raymond and Count Albert, together with the Communes of Koper and Piran, is often cited when discussing the numerous ministerials of Aquileian advocates in Istria. Unfortunately, Kandler misread "Mels" for "Racle", leading many historians to conclude that this "Racle" refers to Rakalj in Istria (cf. Štih, cited above, p. 131).
The present edition could have easily been made without numerous references to Kandler's variae lectiones, but it has been decided to clearly point them out in order to show how unreliable the editions of Codice diplomatico istriano really are. While some "emendations" are indeed almost "harmless" (such as Philippus for Philipus or Bonifacio for Bonefacio), some are utterly inexcusable (in Cathedram instead of circa dictum, congregabuntur composituri instead of congabium conpesetur, etc).