Pope Leo III writes to Emperor Charlemagne regarding the situation of Fortunatus, the patriarch of Grado who had been exiled from his see by the Venetians and "the Greeks". The pope agrees that the Church of Pula should be bestowed upon Patriarch Fortunatus as his new seat.
Domino piissimo et serenissimo victori ac triumphatori filio amatori Dei et domini nostri Iesu Christi Karolo augusto Leo episcopus servus servorum Dei.
Dum vestrae imperiales syllabae de civitate in civitatem ad nos pervenissent, quae et a nobis susceptae ac relectae fuissent, repperimus in eis, quatenus a Gradense insula, ubi Fortunatus archiepiscopus suam propriam sedem habere videbatur, propter persecutionem Grecorum seu Veneticorum exsul esse dinoscitur, et si congrue nobis apparuisset, pro causa necessitatis in Pola, ubi iam dudum Emilianus quidam episcopus praefuit, quae et diocesis praedicti Fortunati archiepiscopi exsistit, illic suam sedem haberet; et qualiter vestra a Deo protecta imperialis potentia sine consultu apostolatus nostri nequaquam eum aliubi conlocare voluit.
Nos vero de hac re pertractantes praevidimus, ut, secundum qualiter vestrae imperiali clementiae complacuit, ut in Polana Ecclesia persisteret, ita maneat, sub eo prorsus tenore, ut, si Domino annuente et Beato Petro apostolo protegente per vestram in triumphis victoriam ipsa sua sedis illi restituta fuerit, secundum qualiter praedicta Polana Ecclesia integra cum omnia sibi pertinentia susceperit, sic iterum ea restituatur, et non de rebus eius aut pecunia ad suam debeat subtrahere sedem, sed neque cuiquam ex ipsis rebus seu pecuniis atque speciebus dare quoquo modo praesumat, ut ipsa Ecclesia semper inrefragabiliter cum suo antistite salva existere possit.
Reservatur siquidem in ipsis vestris imperialibus apicibus, quomodo in Aquis palatio nobiscum praevidistis de Aquileiense Ecclesia, velut una, quae suam sedem haberet. Credat enim nobis vestra clementia, eo quod, quicquid ibidem una vobiscum vel cum fratribus et coepiscopis nostris oratores vestri pertractavimus, omnia ad mercedem animae vestrae seu filiorum vestrorum esse conspicitur.
Omnipotens et misericors Deus per intercessionem sanctae suae genetricis sanctorumque apostolorum Petri ac Pauli diu vos in hoc mundo conservare dignetur et post multorum annorum curricula caelestia regna cum sanctis omnibus faciat adipisci. Piissimum domini Imperium gratia superna custodiat eique omnium gentium colla substernat.
EMBOLIM
Et hoc vestrae serenitati intimare curavimus de praefato Fortunato, ut, sicut semper pro illius honore temporale laboratis, ita et de anima eius curam ponatis, ut per vestrum pavorem suum ministerium melius expleat. Quia non audivimus de eo, sicut decet de archiepiscopo neque de partibus istis neque de partibus Franciae, ubi eum beneficiastis. Tamen gratias agimus Deo, quia omnia vobis incognita non erunt. Interrogate quidem fideles vestros, et omnia vobis nota fiant; eo quod illi, qui vobis eum conlaudant, hoc per munera et calciaria faciunt. Quid nobis plus amabile est, quam vestra dulcissima anima? Et Deus cognitor est, quia post salutem animae vestrae haec omnia vobis insinuamus, eo quod de tanto amore, quem erga vestram serenitatem gerimus, ideo silere non possumus.
Potestis interrogare fratrem nostrum Hildibaldum archiepiscopum et Ercanbaldum cancellarium. Fortasse aliquid exinde cognoverunt. Quia cognovimus eos animae vestrae fideles in omnibus.
This episode of Fortunatus' flight from Grado and his subsequent transfer to Pula is best summarized by Krahwinkler:
"As an immediate reaction to Charlemagne's Venetian-Dalmatian "ordinatio" of 806, the basileus, Nikephoros I, sent his ships to reoccupy Dalmatia and reestablish Byzantine overlordship over Venice. The Byzantine fleet under admiral Niketas made Fortunatus flee from Grado. This see was then occupied by the former deacon Ioannes (John), who had recently been elected new bishop of Olivolo. Fortunatus could rely on Frankish protection. At another visit to Charlemagne he assured himself the emperor's intervention with the pope. As a consequence, Leo III attributed the episcopal see and residence of Pula (Pola) to Fortunatus. ... As Leo III points out, in case of Charlemagne's triumphant victory and restitution of the "sedes" of Grado, Fortunatus should hand over the church of Pula (Pola) without diminishing its property. The pope also reminds the emperor of their meeting at Aachen, where the state of the church of Aquileia has been discussed."
This meeting in Aachen that is alluded in the letter surely set the stage for the upcoming Synod of Mantua in 827 (see the decrees here).
Quoted from Harald Krahwinkler, “Patriarch Fortunatus of Grado and the Placitum of Riziano,” Acta Histriae 13 (2005): pp. 69-70.
