Emperor Charlemagne bestows immunities upon the Church of Grado due to the special services and merits of its incumbent Patriarch Fortunatus II.
Carolus serenissimus augustus a Deo coronatus, magnus et pacificus imperator Romanorum gubernans Imperium et per misericordiam Dei rex Franchorum et Longobardorum.
Maximum Regni nostri in hoc agerea credimus munimentum, si petitionibus sacerdotum vel servorum Dei in quęb nostris auribus fuerint prolatę libenter annuamus et eas in Dei nomine ad effectum perducamusc.
Igitur notum sit omnibus fidelibus nostris pręsentibus et futuris qualiter vir venerabilisd Fortunatus Gradensis patriarchae, sedisf sancti Marci evangelistę et sancti Hermacorę episcopusg, serenitati nostrę petiit ut tale beneficium circa ⟨dictam⟩ memoratam sanctamh ecclesiam ex nostra indulgentia concedere et confirmare deberemus, quatenus sub immunitatis nomine, tam ipse quam sacerdotes et reliqui necnon servi et coloni qui in terris suis commanent – in Istria, Romandiola seu ini Longobardiaj vel ubique –, quietok tramite vivere et residere debeant.
Cuius petitionem eius servitio et meritis compellentibus denegare noluimus, sed pro mercedis nostrę augmento in Dei nomine ita concessisse et in omnibus confirmasse cognoscite ⟨tam episcopia quam et synodochia vel ecclesias baptismales⟩.
Precipientes ergo iubemus ut in vicis vel villis seu rebus vel reliquis quibuslibet possessionibusl undecumque pręsenti tempore memoratusm patriarcha iuste et rationabiliter vestitus esse dinoscitur, nullus iudex publicus iniuste ad causas audiendum vel ad pheudan exigendum nec mansiones seu paratas faciendum nec ullas redibbitioneso iniustas requirendum ingererep aut exactare pęnitusq pręsumant, sed dum prędictus Fortunatus patriarcha advixeritr, sub immunitatis nomine, tam ipse quam eius successores et coloni ac servi qui super terras suas commanent vel reliqui homines sui, valeant ex nostra indulgentia quieto tramite vivere ac residere, ita ut melius eis liceats pro nobis vel pro stabilitate Regni nostri iugiter Domini misericordiam exorare.
Et ut haec auctoritas firmitert habeatur vel per tempora melius conservetur, manu propria subtusu firmamus et de anulo nostro sigillari iussimus.
Signum (SM)v Caroli gloriossisimi imperatoris.
Hagdingus advicemw Erhambaldix.
Datay idibusz augusti ⟨inaa sacrobb pallatio nostro⟩, anno tertio Christo propitio imperii nostricc, trigesimo tertio regni nostri in Francia et vigesimo octavo in Italiadd.
Actum Salcio.
a) sic BB’: pro augere. b) sic BB’: pro quo. c) annuamus—perducamus] sic BB’: pro annuimus—perducimus. d) vir venerabilis] V.N. B. e) patriarchatus B’. f) sedes B. g) episcopi B. h) add. sup. l. B. i) om. B. j) Lomgobardia B. k) quiete B. l) quibuslibet possessionibus] possessionibus quibuslibet inv. B’. m) pręfatus B’. n) ad pheuda] sic B’: pro freda, sicut em. Mühlbacher; predia ex feuda corr. B. o) sic B; redhibitiones B’. p) sic BB’: pro ingredere. q) om. B. r) vixerit B’. s) sic et sublineate B’: pro delectet; delectetur B. t) sic BB’: pro firmior. u) sic BB’: pro subter. v) om. B. w) adinvicem B. x) sic B’; Ercambaldo B. y) ex datus corr. B. z) idus B. aa) om. B. bb) sacri B. cc) tertio Christo propitio imperii nostri] om. B’; hic des. B et seq. in B’ legitur. dd) seq. et imperii tertio add. B’.
The document, in the form in which it survives, lacks invocatio and features two later interpolations: tam episcopia quam et synodochia vel ecclesias baptismales and in sacro palatio nostro in the datatio topica. The charter is otherwise considered authentic.
This is the first of the two charters that Charlemagne issued to his faithful protege on the Ides of August of 803 in Salz (present-day Bad Neustadt) by the River Saale. This first charter bestows immunities to the Church of Grado and especially singles out the territories in Istria, Romagna and Lombardy. See the edition of the second charter here.
According to Krahwinkler (2005: p. 68, cited above), Fortunatus’ stay in Salz also saw the preparation of the legal process that was scheduled to take place in the following spring – the famous Placitum of Rižana (see the edition of the document here).