Pope Gregory II writes to Aquileian patriarch Serenus, reminding him that he received the pallium at the behest of the Lombard king and that he ought to exercise his ecclesiastical rights within the confines of Lombard territories, not interfering with the jurisdictions of the Patriarchate of Grado.
Gregorius episcopus, servus servorum Dei, dilecto fratri Serenoa.b
Tanto munere quisquec ditatur quantum in sublimitate positus de se ex mandato domini Redemptoris humiliter sentit. Etenim pastoralis dignitas singulariter ex humilitate ornatur, spernendum quippe apostolica lectio arguit elatos: “Et si accepisti, quid gloriaris quasid non acceperis?”1
Nam dum ad cumulum tui honoris, precibus eximiie filii nostri regis flexi, plurimum etiamf pro rectitudine fidei, quam te tuamque ęcclesiamg tenere eth amplectii cognovimus, provocati, palliumj tibi direximus, interdicentes et inter ceterak ne umquaml aliena iura invaderes, aut temeritatis ausum usurpares iurisdictionemn cuiusquam, sed ino his esses contentus, quęp usque hactenusq possedistir. Nunc vero, ut cognovimus, Gradensis presuliss niteris pervadere iura atque ex his quet possedit nunc usque usurpare. Ne ergo in quoquamu existas temerator, ex apostolica auctoritate precipimus, nev ullo modo terminos excedas ab eow possessosx, sed solum suffitiasy in his quęz te habeto, quea' modo usque possedisti, nec amplius quam in finibus procul dubio gentis Longobardorumb' existentibus gressum tendere presumasc', ut non iniusted' suscepissee' gratiam collatamf' pallii ex presumptione ostendas et inde apostolici vigore concilii, si inobediens fueris comprobatus g'/h' indignusi' iudiceris.
Data Kalendis decembris, indictione VII.j'
a) seq. et cetera add. D. b) Gregorius—Sereno] D; om. BC. c) CD; quis B et ed. Cessi. d) seq. si add. BD. e) eximigi ed. Gundlach (ex errore?) . f) ecciam D. g) C; ecclesiam BD. h) tenere et] om. D. i) CD; amplectere B. j) palleum C et saepe sic. k) seq. prohibentes add. D et ed. Cessi. l) unquam B et ed. Cessi. m) usu C. n) iurisdictionis C. o) om. D. p) C; que BD; quae ed. Cessi. q) C; actenus BD. r) posedisti D et saepe posidere loco possidere. s) patriarche D. t) quibus C; quae ed. Cessi. u) CD; quodam B. v) CD; nec B. w) ab eo] CD; ad eum B. x) possesos D. y) solum suffitias] C; om. D; solum sufficiat B. z) C; que B; om. D. a') te habeto, que] CD; om. B; te habeto quae ed. Gundlach et Cessi. b') CD; Langobardorum B. c') CD; presumas B. d') seq. et add. Gundlach et Cessi; seq. te add. C. e') seq. te add. D. f') D; collata B; collati C. g') conprobatus C. h') seq. multum et add. B; seq. ulcione add. D. i') dignus D. j') Data—VII] C; om. BD.
1) Vulg, 1 Cor. 4, 7.
“Hisdem etiam diebus Foriulensis ecclesia a Sereno presule regebatur, qui nullius iustitie expertus, sed usurpationis causa regia potestate ab apostolica sede pallium primus tantummodo acquisivit, ac huiusmodi epistolam a Gregorio antistite Romano accepisse dinoscitur.” – John the Deacon, Istoria Veneticorum, ed. Luigi Andrea Berto (Bologna 1999), p. 100.
“Huic successit Donatus antistes, cuius tempore Longobardi per fortiam Sereno Foroiulensis ecclesie archiepiscopo a summa sede palleum detulerunt apostolica primitus, cui beatissimus papa Gregorius epistolam direxit, interdicentem inter cetera ne umquam aliena iura invaderet aut temeritatis ausu usurparet iurisditionem cuiusquam, sed in his esset contentus que usque tunc possedisset, et ex auctoritate apostolica precepit ipse beatissimus papa ne ullo modo terminos excederet a Donato presule Gradense possessos, sed sibi sufficeret in his quę possidebat, nec amplius quam in finibus procul dubio gentis Longobardorum gressum tendere presumeret; quod si inobediens fuisset, apostolici vigoris indignus iudicaretur.” – Cronica de singulis patriarchis nove Aquileie, ed. Giovanni Monticolo, Cronache veneziane antichissime, vol. 1 (Rome 1890), pp. 11–12.
“Ad huius regis preces, Gregorius papa missit palium Sereno antistiti Aquileiensi, qui Petro sucesserat, quem, a tempore renovacionis sue sedis predecessores sui optinere minime potuerunt; eique inhibuit, ne unquam aliena iura invaderet, aut temeritatis ausu usurparet iurisdicionem cuiusquam, sed his esset contentus que usque actenus posiderat. Serenus, post hec, papalis inhibicionis contemptor, regio potitus auxilio, fines Gradensis ecclesie minorare nititur; quod dux, patriarcha et episcopi, atque plebea Venecie et Istrie grave ferentes, pape curo querimonia insinuant, et ulcionem exposcunt. Papa, autem, de inobediencia Sereni turbatus, ei rescribit et conquerentibus responsum tradidit, continencie subsequentis.” – Andrea Dandolo, Chronica per extensum descripta, ed. Ester Pastorello, Rerum Italicarum scriptores, ser. 2, 12/1 (Bologna 1958), p. 110.
This is the first and oldest known case of the papal conferment of the pallium to the patriarch of Aquileia. The pallium was conferred on the behest of the Lombard king, that is, Liutprand.
The letter also reveals that the patriarch of Aquileia began expanding his ecclesiastical authorities to the detriment of the Patriarchate of Grado. The pope reminds Serenus to remain within the confines of his ecclesiastical province, that is, the Lombard territories.
The letter forms part of the group of sources testifying to conflicts between the patriarchs of Grado and of Aquileia regarding the metropolitan jurisdiction in the ecclesiastical province Venetia et Histria, a conflict that sprang from the 607 division into two patriarchates (doc. 607_HL) and officially ended only in 1180 (document soon to be edited here).