Arbitral award pronounced by Count Maynard II of Tirol and Gherardo III of Camino regarding a number of contentious issues between the Aquileian Patriarch Raymond della Torre and Count Albert I of Gorizia.
Anno Domini millesimo octuagesimo primo, indictione nona, die octavo exeunte marcio, in Civitate Austria in palatio patriarchali, presentibus dominis Bonefacio Belliniensi, Friderico Oçiaçensi abbatibus, Bernardo decano ecclesie Civitatensis, Artuico de Castello, Detalmo de Vilalta, Asquino de Varmo, Nicolao de Budrio, Iacobo de Coderta, Iohanne de Çucula, Thomasio de Cucania, Iohanne de Mançano, Wilelmo castaldione Civitatensi, Petro castaldione Utinensi, Iacobo Basadone de Clemona, Lupoldo de Sawnekke, Friderico bulchgravio de Lůenç, Conrado de Unchrispach, Lupoldo de Eberstayn, Dietrico de Mimilano, Bertholdo de Gredescella, Remberto de Eberstayn, Iacobo de Rogonia, Sivrido de Minchendorf, Conrado Gallo, Ottone de Volchemarch, Fulchero et Wolrico fratribus de Riffimberch, Andrea de Peuma, Ruotelipo, Ulvingo, Cuonçone, Cvolbil de Goricia, Conrado de Valenstayn et aliis multis.
Hoc est arbitrium latum in scriptis per infrascriptos arbitros sub hac forma verborum:
In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti, amen.
Nos Meynardus Dei gracia comes Tirolis et Girardus de Camino electi arbitri, arbitratores et amicabiles compositores a reverendo patre domino Raymundo Dei gracia sancte sedis Aquilegensis patriarcha pro se et subditis suis ex parte una et magnifico viro domino Alberto comite Goricie pro se et subditis suis ex altera super diversis petitionibus, questionibus et controversiis que vertebantur et erant inter eos, prout in instrumento compromissi super hoc confecto manu Henrici de Civitate notario plenius continetur1, receptis, visis et examinatis petitionibus, responsionibus et allegationibus utriusque partis habitaque super hiis deligenti deliberatione ac consilio sapientum, pro bono pacis et concordie ac utriusque partis statu pacifico et tranquillo, presentibus partibus unanimiter et concorditer arbitrando pronunciamus et pronunciando arbitramur:
[1] Quod dominus patriarcha pro se et subditis suis decetero nullam litem vel questionem movere debeat prefato domino Alberto comiti vel eius heredibus super castro Cormonis. Et quod omnia privilegia, instrumenta et carte confecta super processu habito contra eundem dominum comitem occasione castri Cormonis tempore dicti domini patriarche in Civitate, Campiformio vel alibi in terminis sententiis tenutis, iuramentis et penis vel alio quocumque modo et sentencia olim lata per dominum Wolricum ducem Carinthie usque ad proximum festum Resurrectionis Dominice deponi debeant penes me Girardum de Camino conservanda et tenenda per me ab eodem festo Resurrectionis Dominice usque ad quinque annos tunc proximo subsequentes, tali pacto interposito et tenore: quod si idem dominus Albertus comes observaverit firmam pacem et concordiam domino patriarche ac subditis eius usque ad tempus predictum, ego Girardus elapsis dictis quinque annis dare tenebor predicta privilegia, instrumenta, cartas et sententiam prefato domino Alberto comiti et eius heredibus tamquam cassa, vana, irrita nulliusque momenti. Si vero, quod absit, dictus dominus comes per se vel suos pacem et concordiam medio tempore domino patriarche vel subditis eius infringeret, videlicet in homicidiis perpetrandis vel captionibus personarum honestarum aut occupationibus castrorum, munitionum, locorum et prediorum sue incendiis et manifestis rapinis, hoc infra unum mensem postquam requisitus fuerit, si in partibus Foriiulii, Carsti vel Istrie fuerit, plene emendere seu emendari facere teneatur. Et si quis de hominibus domini comitis habens castrum vel castra in aliquo predictorum excesserit et non emendaverit infra mensem, dominus comes una cum domino patriarcha castrum et bona transgressoris eiusdem obsidere et occupare debeat, donec de illata iniuria domino patriarche et passo dampnum fuerit satisfactum. Et si quis de hominibus dicti domini comitis non habens munitionem committetur aliquod vel aliqua de predictis et se absentaret a terra, dominus comes predictus cum bonis illius satisfieri faciat de commissis, illumque ponet in banno suo non recepturus eum ad graciam suam sine voluntate dominia patriarche, nisi prius de hoc satisfecerit que commisit. Que si dominus comes infra mensem, eo modo ut predictum est, non emendaverit seu fecerit emendari, ex tunc ego Girardus supradicta privilegia, instrumenta, cartas et sententiam integra et illesa restituere tenebor domino patriarche predicto. Econverso, si dominus patriarcha per se vel suos pacem et concordiam infra spatium predictorum quinque annorum domino comiti vel hominibus eius infringeret, videlicet in homicidiis perpetrandis vel captionibus personarum honestarum aut occupationibus castrorum, municionum, locorum et prediorum seu incendiis et manifestis rapinis, hoc infra mensem postquam requisitus fuerit, si in partibus Foriiulii, Carsti et Istrie fuerit, plene emendare seu emendari facere teneatur. Et si quis de subditis domini patriarche habens castrum vel castra in aliquo predictorum excesserit et non emendaverit infra mensem, dominus patriarcha una cum domino comite castrum et bona transgressoris eiusdem obsidere ac occupare debeat, donec de illata iniuria domino comiti et passo dampnum fuerit satisfactum. Et si quis de subditis domini patriarche non habens munitionem committeret aliqua vel aliquod de predictis [et]b se absentaret a terra, dominus patriarcha cum bonis illius satisfieri faciat de commissis, illumque ponet in banno suo non recepturus eum ad graciam suam sine voluntate domini comitis, nisi prius de hiis satisfecerit q[ue co]mmisitc. Que si dominus patriarcha infra mensem, eo modo ut predictum est, non emendaverit seu fecerit emendari aut, quod absit, infra spatium predictorum quinque annorum decesserit, ego Girardus de Camino ex tunc dare t[enebo]rd predicto domino comiti vel heredibus suis privilegia, instrumenta, cartas et sententiam supradicta tamquam cassa, vana, irrita, nullius momenti.
[2] Item quod cum tempore bone memorie domini Bertholdi patriarche Aquilegensis et domini Meynar[di c]omitise Goricie strate a Pontayba et Monte Crucis usque ad mare sine ullo impedimento cursum habuerint liberum et securum,2 pronunciando diffinimus: quod decetero omnes mercatores, quocumque nomine censeantur, cum quibuscumque mercimoniis a predictis locis Pontaybe et Montis Crucis usque ad mare, per quascumque stratas et ad quemcumque portum et locum voluerint, sine impedimento et contradictione predictorum dominorum patriarche et comitis, officialium et subditorum eorum ire, stare ac redire valeant liberaliter et secure.
[3] Item super muta que exigitur ab hominibus domini comitis et ab hominibus hominum suorum taliter diffinimus: quod homines domini comitis et homines ministerialium et hominum suorum de vino et rebus aliis quod vel quas ad celarium domini comitis vel ad proprium usum domorum suorum conduxerint, nullam mutam in aliquo mercato vel loco domini patriarche solvere teneantur. Super muta vero que exigitur ab hominibus domini comitis et hominum suorum qui vinum vel res alias venales conducunt, testes qui ab utraque parte producti fuerint per nos r[eci]pif debeant et audiri; quibus auditis, super hoc diffiniemus prout videbimus expedire. De illis autem, qui chylaytum3 domino comiti solvunt, sic arbitramur: quod mutam domino patriarche persolvant secundum pactum olim habitum inter bone memorie dominum Bertholdum patriarcham Aquilegensem et dominum Meynardum comitem Goricie, prout plenius continetur in privilegio super hoc confecto eorum sigillis pendentibus communito,2 salvo quod illi, qui chylaytum domino comiti solvere tenentur, per quamcumque viam ire voluerint, chylaytum consuetum et debitum eidem nichilominus solvere teneantur.
[4] Item super iudicio et advocatia de Ronchis taliter pronunciamus: quod tenuta huiusmodi iudicii et advocatie de Ronchis in nobis debeat remanere, tenendi usque ad proximum festum Beati Michaelis vel quanto ultra nobis videbitur, tali modo: quod si medio tempore partes super hoc amicabiliter concordare poterimus, bene quidem; alioquin secundum quod super hoc per laudum et sententiam liberorum et ministerialium terre Foriiulii coram nobis [diff]initumg extiterit, ita debeat a partibus observari, salvo si iudicium et advocatia huiusmodi eidem domini comiti sententialiter adiudicata fuerint, quod idem dominus comes dictum iudicium et advocatiam prefato domino patriarche per[mutare]eh teneatur et dare, dum tamen ipse dominus patriarcha sibi in congambium de bonis Aquilegensis ecclesie dederit ad extimationem et arbitrium bonorum virorum super hoc a partibus concorditer electorum.
[5] Item super pecunia que petitur [pro Be]lgradoi diffinitionem nostre reservamus arbitrio voluntatis, volentes super hoc, auditis iuribus utriusque partis, arbitrari per iusticiam vel amorem prout viderimus expedire.
[6] Item super feudis que homines et vasalli d[omini comit]isj ab eodem habere tenentur et que ipse dominus comes habet ab Aquilegensi ecclesia taliter arbitramur: quod si super hoc usque ad proximum festum Sancti Michaelis vel quanto ultra nobis videbitur partes concordare amicabiliter non possemus, ex tunc questio super feudis huiusmodi per laudum et sententiam liberorum et ministerialium cognosci et determinari debeat coram domino patriarcha tam ipsi domino patriarche quam domino comiti hominibus et vasallis eiusdem, appellatione legittima reservata.
[7] Item arbitramur: si dominus patriarcha monstrare legittime poterit vel probare quod castrum Mospurch sit proprietas Aquilegensis ecclesie, quod dominus comes castrum ipsum ab Aquilegensi ecclesia ad feudum recognoscere debeat et habere una cum aliis feudis suis.
[8] Item arbitrando precipimus: quod dominus comes decetero desistere debeat et cessare ab exactione mute quam de novo et contra iustitiam in Collibus exigi faciebat, et quod omnis muta imposita in dominio et iurisdictione domini patriarche per dictum dominum Albertum comitem a morte bone memorie domini Meynardi patris sui debeat removeri et decetero nulla esse.
[9] Item precipiendo arbitramur: quod dominus comes per s[uos o]fficialesk et homines suos uti non debeat advocatiis obligatis vel venditis per antecessores suos vel ipsum quousque vero redimantur. Et si per officiales vel homines suos super huiusmodi advocatiis quicquam acceptum fui[t et]l dominus comes, vel ille qui in partibus istis fuerit loco sui, infra quindecim dies postquam requisitus fueri restitui non fecerit, tunc dictus dominus comes vel gerens vices ipsius cum bonis illius, qui hoc abstulerit, quad[ru]plumm restitui facere teneatur.
[10] Item cum Castrum Novum apud Cerolach constructum sit loco Carsperch, sic diffinimus: quod castrum Carsperch manere aut destrui debeat, prout de domini patriarche processerit voluntate; Castrum autem Novum manere debeat loco Carsperch et hoc de gratia ipsius domini patriarche.
[11] Item super petitione domini Henrici de Portis et Sigeri de Wisniwich taliter diffinimus: quod ex parte domini comitis unus arbiter, ex parte illorum alius et ab utraque partes tercius de medio eligantur, qui questiones quas movent adversus dominum comitem vel suos a[udire]n debeant et finire. Quod si arbitri sic electi questiones ipsas diffinire non possent, tunc tam dicti dominus Henricus quam Sigerus et alii ministeriales domini patriarche qui super aliqua violentia habent aliqua proponere adversus dominum comitem vel suos coram ipso domino comite, et econverso ministeriales domini comitis qui habent super aliqua violentia quicquam proponere adversus dominum patriarcham vel suos coram ipso domino patriarcha suam iusticiam prosequantur.
[12] Item arbitramur: quod usque ad proximum festum Sancti Michaelis in optione domini patriarche existat, utrum velit, quod ministeriales qui nati sunt ex dominabus Aquilegensis ecclesie cum ministerialibus domini comitis matrimonialiter copulatis et econverso ex dominabus ipsius domini comiti cum ministerialibus Aquilegensis ecclesie matrimonialiter copulatis equaliter dividi debeant et sortiri, an qui nati sunt ex dominabus Aquilegensis ecclesie sint ipsius et qui nati sunt ex dominabus domini comitis sint illius.
[13] Item arbitremur: quod omnia dampna, gravamina, offensiones et iniurie usque ad presentem diem hinc inde illata ab utraque parte remitti debeant et totaliter relaxari.
Ut autem pax et concordia inter partes firma et inviolabilis perseveret, arbitramur et precipimus: quod dominus patriarcha pro parte sua castrum Wipaci et locum Mosse et villas in Carsto Tomay et Dietemdorf cum omnibus eorum pertinentiis pro pena et dominus comes pro parte sua Portum Latisane et castrum Belgradi cum omnibus eorum pertinentiis, excepta medietate mute dicti Portus Latisane ad me comitem Tirolis spectante4, pro pena obligent et assignent, ita quod, si dominus patriarcha contra predicta per se vel subditos suos fecerit et non emendaverit vel fecerit emendari, ut predictum est, predictum castrum Wipaci, locus Mosse et ville Tomay et Dyetemdorf cum suis pertinentiis devenire debeant et cadere domino comiti et eius heredibus, et insuper dominus patriarcha sibi nomine pene in duobus millibus marchis denariorum Aquilegensium teneatur; versa vice, quod si dominus comes per se vel suos contra predicta facere presumpserit vel venire et non emendaverit vel fecerit emendari, Portus Latisane et castrum Belgradi cum suis pertinentiis devenire debeant et cadere domino patriarche, et insuper dominus comes nomine pene sibi etiam in duobus millibus marchis denariorum Aquilegensium teneatur. Et penis huiusmodi solutis et exactis vel non, presens laudum, arbitrium, pax et concordia nichilominus debeant perpetuo in suo robore permanere.
In cuius rei testimonium et evidentiam pleniorem prefati dominus patriarcha et dominus comes presens instrumentum fecerunt suorum sigillorum pendentium munimine roborari.
(SN) Ego Henricus Civitatensis imperiali auctoritate notarius predictis interfui et rogatus scripsi in formam publicam reducendo.
(SP D) (SP D)
a) iter. A. b) lac. A; em. Joppi. c) que commisit] lac. A. d) lac. A. e) Meynardi comitis] lac. A. f) lac. A. g) lac. A. h) lac. A; em. Banić. i) pro Belgrado] lac. A; em. Joppi. j) domini comitis] lac. A; em. Joppi. k) suos officiales] lac. A. l) fuit et] lac. A; em. Banić. m) lac. A. n) lac. A; em. Banić.
1) doc. 1281_PG.
2) doc. 1234_PB.
3) A contaminated form of the Germ. Geleit (= escort), in the meaning of Geleitrecht, the right of escort.
4) doc. 1271_DG.
The arbitral award issued by Count Maynard II of Tirol (Albert I’s brother) and Gherardo III of Camino is a textbook example of an “amicable settlement” where a compromise solution was sought with the ultimate goal of reconciling the disputing parties (see the classic work of Fredric L. Cheyette, “Suum cuique tribuere,” French Historical Studies, French Historical Studies, 6/3 (1970): pp. 292–293).
Yes, the main apple of discord was settled in favor of the Gorizian: the dominion over Cormòns was essentially adjudicated to Count Albert I, who was to also to receive all the pertinent documents regarding the matter in five years’ time, provided no harm be done to the patriarch in the meantime (article 1).
However, the advocate lost the right to impose tolls throughout the Gorizian Hills (Collio Goriziano) and to exercise advocatial rights that had been alienated by his ancestors (articles 8 and 9). Moreover, the patriarch was given the right to choose whether castle Karsberk in the Karst (present-day Slovenia) would be destroyed or not (article 10).
Some contentious issues were solved in a matter that did not favor either of the party, by seeking a compromise solution: the count and his people were exempted from tolls only for specific items (article 3), the offspring of their respective ministerials were to be shared equally (article 12, although the patriarch was given the right to decide on the precise modality of this division of ministerial children), and all the offences committed ought to be forgiven by both parties (article 13).
Both parties had to offer their possessions as securities in case of non-observance of the pact: Vipava, Mossa, and the villages in the Karst (not castrum as Joppi erroneously transcribed it) Tomaj and Dutovlje by the patriarch; Latisana and Belgrado by Count Albert I.
Tradition was respected and the old compromise reached between Patriarch Berthold V of Andechs and Count Maynard III of Gorizia in 1234 regarding the tolls and escort rights (see doc. 1234_PB) was duly recognized and upheld (articles 2–3).
Many issues, however, were left open, the judgment being reserved for some other, aptly undefined point, sometimes even relegated to the verdict of the freemen and ministerials of Friuli or another arbitrational committee (articles 4, 5, 6, 7, 11).
Even though many issues were left open, the main problem of Cormòns was effectively solved, ushering in a new era of amicable relations between the patriarch and his advocate.