Era
Vol. 2: A 804 usque ad 1077
Series
Date
828
Regestum

Patriarch Venerius writes to Pope Gregory IV, imploring his assistance in resolving disputes regarding the metropolitan jurisdiction over Istrian bishoprics, granted by the Synod of Mantua (doc. 827_SM) to his adversary Maxentius, the patriarch of Aquileia, and expressing confidence in the Pope’s judgment and authority.

Source
The original is lost; the text survives in the following manuscript tradition:
T = Venice, Archivio di Stato di Venezia, Pacta e aggregati, Codex Trevisaneus, fols. 52r–53v; a late-15th-/early 16th-century simple copy, based on a copy from the nowadays lost Codex Egnatii, presumably from the 13th/14th century. The copy has the following title: Epistola Venerii patriarchę Gradensis ad Gregorium 4um pontificum and the following date and signature added in the top left corner: 830. Eg(natii) carta 96, Dand(ulo) carta 13.
Previous Editions
Ernst Dümmler (ed.), Epistolae Karolini aevi III, Monumenta Germaniae historica, Epistolae 5 (Berlin 1899), doc. 12, pp. 315–316.
Roberto Cessi (ed.), Documenti relativi alla storia di Venezia anteriori al mille, vol. 1: Secoli V–IX (Padua 1940), doc. 51, pp. 90–92.
FIM Edition
Diplomatic edition based on T.
Transcription

Domino sancto ac beatissimo in Christo patri Gregorio summo pontifici et universali pappęa, Venerius servus servorum Dei episcopus plurimam apostolatus vestri prosperitatem et perenne gaudium a Christo domino feliciter imploro.

Quoniam quidem post Dominum nullum habet parvitas nostra confugium, nisi ad maiestatem apostolici culminis, cuius Deo auctore vicem geritis, ac per hoc cogimur crebris suplicationibus nostram iustitiam nostramque concussionem, quamb indesinenter aemulus noster exercere non desinit, intimare, iam audacter fisus de affectu paternę clementię vestrę, ut more nati qui cuncta parentum auribus ducit intimanda et ab his pio subsidio obtata universa adipiscere nititur, pręsumamus.

Igitur comperiat, oramus, vestra solers et pia prudentia, beatissime domine papa, quia iam tot vicibus ex iniuncto imperialis auctoritatis ad vestra sacra apostolica vestigia cum Maxentio coniungi debuimus difinienda, scilicet causa nostrarum ecclesiarum, quam contra Deum et canonum instituta inretire nisus est, sed quia minime a vestra saluberrima pietate iudicari maluit, Mantuę quoque sugessit causa finienda. Nos vero ad imperialia vestigia pervenientes ipsum paratum non invenimus, expectare enim eum nos augustus monuit, cui nos suam epistolam ostendimus, per quam dudum preceperat, ut apud sanctam Apostolicam Sedem rei finis poneretur. Nam et vocem fecimus, ut utrum ille veniret an non, nullatenus de his alicui responsum daremus, nisi coram vicario beatissimi apostolorum principis Petri, in cuiusc sorte vobis a Christo Deo nostro ligandi solvendique potestas incumbit.

Verum, si comprovinciales et suffraganei eius causam determinassent, impletur in his illud apostoli dictum, quod ait: “Omnes quaerunt quae sua sunt, non quae Iesu Christi.”1. Iustum namque est, ut Qui omnibus preest, omnes iudicet. Nullum enim iam Dominus per plura curricula Ecclesię Suę sanctę tam honestum quamque sobrium pudicumque ac iusti moderaminis ęquum largire dignatus est, quam ted, beatissime presul, quem nullus a recto tramite deviare potest. Non principum favores, non subditorum varię suggestiones. Petri namque solium tenens, Petri in mente virilitatem gestas, et digne tempore quo in magna instabat causa finienda, magnanimum pontificem Christus eligeret universorum. Nam et ipsi mundi principes nec presumentes neque volentes usque hactenus ista contingere, sed tuo sacro reservavere iudicio. Quamvis quorundam subditorum oculos munera obscurassent, qui hanc argumenta[n]ture et contra rationem vincere moliuntur.

Nunc autem, sicut cognovimus, gloriatur se idem Maxentius palam per pręceptum domini imperatoris diocesim Istriensium habere, et ipsi ellectif post octavas paschę preparant se ad ordinationem – et hoc qualiter absque iudicio factum fuerit, ignoramus. Maxime cum voce clamoris, quia in vos omnem spem reclinatam habemus, et credimus, quia non confundimur, quam videlicet nostra imminentia dignum duximus per hos apices ad vestram ferre celsitudinem postulantes nimiumque obsecrantes, ut tutor et defensor noster propter Deum et eum, in cuius vicem curas ecclesiarum Dei solvitis, esse digneris, et nostrum audias clamorem, ne spes nostra confundatur, et Ecclesia usque hactenus illuminata suo decore maledicorum insultatione fuschetur.

Quapropter studuimus mittere ad vestra pia vestigia fidelem missum nostrum Dominicum presbiterum, ut verba eius clementer audire iubeas. Expletis his humillimis sugestionibus nostris, oramus remuneratorem bonorum Christum vestram apostolicam gloram per multa ęvi curricula gubernet inlęsa.

Amen.

Apparato critico

asic T.  bseq. indecid canc. T.  cseq. sortu canc. T.  dseq. t canc. T.  e) argumentatur T; em. Dümmeler.  fsic T.


1) Vulg., Phil, 2:21

Selected Bibliography
Paul Fridolin Kehr, “Rom und Venedig bis ins 12. Jahrhundert,” Quellen und Forschungen aus italienischen Archiven und Bibliotheken 19 (1927): p. 57.
Harald Krahwinkler, Friaul im Frühmittelalter: Geschichte einer Region vom Ende des fünften bis zum Ende des zehnten Jahrhunderts (Vienna–Cologne–Weimar 1992), p. 173.
Daniela Rando, Una chiesa di frontiera: Le istituzioni ecclesiastiche veneziane nei secoli VI–XII (Bologna 1994), p. 73.
Maria Schäpers, Lothar I. (795–855) und das Frankenreich (Vienna–Cologne–Weimar 2018), pp. 177–178.
Editor's Notes

The letter must have been sent soon after the Synod of Mantua (June 6, 827, edited here as doc. 827_SM), but after the Easter of 828 (April 5), referenced in the letter, even though the letter is usually dated simply to 828.

The date clearly shows that the decrees of the Synod of Mantua, by which the metropolitan jurisdiction over Istrian bishoprics was relinquished to the patriarchs of Aquileia, would be extremely difficult to implement and that the patriarchs of Grado would not passively accept this judgment. Indeed, the quarrel over these metropolitan jurisdictions between the two opposing patriarchs would continue for centuries, officially ending only in 1180 (see doc. 1180_GA).

How to Cite
First citation: Josip Banić (ed.), Fontes Istrie medievalis, vol. 2: A 804 usque ad 1077, doc. 828_VP, fontesistrie.eu/828_VP (last access: date).
Subsequent citations: FIM, 2: doc. 828_VP.
Facsimile
Image Source and Info

The publication of the facsimile of T (Venice, Archivio di Stato di Venezia, Pacta e aggregati, Codex Trevisaneus, fols. 52r–53v) is granted free of charge by Archivio di Stato di Venezia by way of the “simplified procedure” of publishing archival facsimiles (La circolare della Direzione generale archivi n. 39 del 29 settembre 2017: procedura semplificata: pubblicazioni online che perseguano finalità scientifiche o pedagogiche, non beneficino di inserzioni pubblicitarie o commerciali e non siano soggette ad accesso a pagamento).

The digital facsimile remains under the exclusive copyright of Archivio di Stato di Venezia.